การควบคุมคุณภาพ และการศึกษาความคงตัวของสารสกัดชั้นเอทานอลของตำ�รับยาหอมแก้ลมวิงเวียนในการยับยั้งไนตริกออกไซด์ในเซลล์แมคโครฟาจ RAW 264.7 ที่กระตุ้นด้วย LPS
คำสำคัญ:
ตำรับยาหอมแก้ลมวิงเวียน, ฤทธิ์ต้านการอักเสบ, การยับยั้งไนตริกออกไซด์, การควบคุมคุณภาพ, การทดสอบความคงตัวบทคัดย่อ
บทนำ: ตำรับยาหอมแก้ลมวิงเวียนเป็นตำรับที่อยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ.2556 และใช้รักษาแก้ลมวิงเวียน, อ่อนเพลีย, และนอนไม่หลับ การควบคุมคุณภาพวัตถุดิบสมุนไพรในตำรับและการทดสอบความคงตัวของสารสกัดตำรับส่งผลต่อความมั่นใจและควบคุมคุณภาพของยาสมุนไพร นอกจากนี้ มาตรฐานการควบคุมคุณภาพของตำรับและสมุนไพรในตำรับนี้ยังไม่เคยมีการรายงาน รวมถึงการทดสอบความคงตัวของตำรับ วัตถุประสงค์ของการวิจัยครั้งนี้เพื่อศึกษาการควบคุมคุณภาพและความคงตัวของตำรับโดยนำมาทดสอบฤทธิ์ต้านการอักเสบ
วิธีการศึกษา: การทดสอบควบคุมคุณภาพของตำรับและสมุนไพรในตำรับประกอบด้วย ปริมาณความชื้น, ปริมาณสารสกัด, ปริมาณเถ้ารวม และปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรดตามวิธีตำรามาตรฐานยาสมุนไพรไทย การทดสอบความคงตัวของสารสกัดตำรับโดยเก็บเป็นระยะเวลา ๖ เดือน ภายใต้สภาวะเร่งที่อุณหภูมิ 40 ± 2 °C และความชื้นสัมพัทธ์ 75 ± 5% โดยนำมาทดสอบฤทธิ์ต้านการอักเสบโดยวิธี NO inhibitory assay ในเซลล์แมคโครฟาจ RAW 264.7 ที่กระตุ้นด้วย LPS
ผลการศึกษา: ตำรับมีปริมาณความชื้น เท่ากับ 6.40 ± 0.20%, ปริมาณเถ้ารวม เท่ากับ 6.77 ± 0.48%, ปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรด เท่ากับ 0.91 ± 0.11%, ปริมาณสารสกัด ของชั้นเอทานอลและชั้นน้ำ เท่ากับ 7.64 ± 0.33 และ 18.37 ± 0.74% ตามลำดับ การทดสอบความคงตัวของสารสกัดตำรับชั้น 95% เอทานอลในวันที่ 0, 15, 30, 60, 90, 120, 150 และ 180 พบว่ามีค่า IC50 ดังนี้ 19.38 ± 1.13, 28.43 ± 078, 29.06 ± 1.71, 34.02 ± 0.40, 33.82 ± 0.44, 34.66 ± 2.32, 34.13 ± 1.68 และ 32.04 ± 2.32 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร ตามลำดับ โดยเปรียบเทียบกับเพรดนิโซโลน (กลุ่มควบคุมแบบบวก) โดยมีค่า IC50 เท่ากับ 0.16 ± 0.01 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร ส่วนการศึกษาความคงตัวของสารสกัดตำรับพบว่าแม้ฤทธิ์ต้านการอักเสบจะลดลงหลังจากผ่านไป 15 วัน และพบว่าฤทธิ์ไม่ลดลงอีกต่อเนื่องนานถึง 6 เดือน
วิจารณ์และสรุปผลการศึกษา: ตำรับแก้ลมวิงเวียนผ่านการทดสอบการควบคุมคุณภาพตามตำรามาตรฐานยาสมุนไพรไทย ประกอบด้วย ปริมาณความชื้น, ปริมาณสารสกัด, ปริมาณเถ้ารวม และปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรด ส่วนการทดสอบความคงตัวของสารสกัดตำรับเมื่อทดสอบฤทธิ์ต้านการอักเสบพบว่าฤทธิ์มีค่าลดลงหลังผ่านไป 15 วัน แต่ยังคงมีฤทธิ์ต้านการอักเสบเนื่องจากค่า IC50 อยู่ในช่วง 28 - 34 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร ดังนั้น สารสกัดตำรับยาหอมแก้ลมวิงเวียนยังคงฤทธิ์ต้านการอักเสบได้ภายใน ๒ ปี
