การส่งเสริมสุขภาพช่องปากคนพิการในชุมชน

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อได้แนวคิดและรูปแบบการส่งเสริมสุขภาพช่องปากคนพิการในชุมชน เป็นการศึกษาเชิงพรรณนา ตอบคำถามหลัก 5 ประเด็นคือ แรงบันดาลใจหรือแนวคิดการทำงาน กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากคนพิการ ตัวชี้วัด ปัจจัยความสำเร็จ และข้อเสนอแนะเมื่อจะขยายงานในพื้นที่อื่น กลุ่มเป้าหมายคือ บุคลากรสาธารณสุข/ทันตสาธารณสุข เครือข่ายดูแลคนพิการ คนพิการ ผู้ดูแลคนพิการ อาสาสมัคร และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก อภิปรายกลุ่ม และดูงานในพื้นที่ ระหว่างกันยายน 2554- มิถุนายน 2555 ในจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย น่าน ร้อยเอ็ด สงขลา พัทลุง และราชบุรี ผลการศึกษา แรงบันดาลใจคือทำเพราะเห็นว่าเป็นผู้ด้อยโอกาส สงสารอยากช่วย แนวคิดการทำงานคือ 1)เปลี่ยนมุมมองคนพิการจากผู้พิการ(handicap/disability) เป็นผู้มีศักยภาพ(challenged people) 2)ทำงานแบบองค์รวมเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ 3)คิดเชิงบวก ดูแลด้วยใจและดูแลทั้งครอบครัว  4)ทำงานเป็นทีม 5)เยี่ยมบ้านเหมือนเยี่ยมญาติ 6)การรับบริการเป็นสิทธิไม่ใช่สงเคราะห์ 7)ส่งเสริมสุขภาพนำการรักษา กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากคนพิการคือ 1)ทำโครงการใหม่หรือเพิ่มเรื่องส่งเสริมสุขภาพช่องปากในโครงการที่มีอยู่ 2)อบรมทีมงาน 3)เลือกพื้นที่นำร่อง วางแผนร่วมกัน 4)เยี่ยมบ้าน ตรวจสุขภาพช่องปากและบันทึก วางแผนการรักษาและนัด ให้ทันตสุขศึกษา 5)จัดทำข้อมูลประจำตัวคนพิการและเก็บไว้ที่บ้านคนพิการ สะท้อนข้อมูลสู่ชุมชน 6)จัดระบบบริการรองรับ อบรมผู้ดูแลและญาติ ตัวชี้วัดคือ คนพิการได้รับการดูแลสุขภาพช่องปาก ได้รับบริการทันตกรรมและมีคุณภาพชีวิตดีขึ้น ผู้ดูแล/ญาติและทีมงานมีความสุข ปัจจัยความสำเร็จคือ คนทำงานมีจิตอาสา มีองค์ความรู้ที่เพียงพอ ทำงานเป็นทีม เริ่มที่งานส่งเสริมป้องกันก่อน มีระบบส่งต่อที่ดี มีการสนับสนุนและติดตามงานสม่ำเสมอ ได้รับความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ข้อเสนอแนะเมื่อจะขยายงานในพื้นที่อื่นคือ ไม่ควรเป็นนโยบายบังคับสั่งการ ควรดำเนินการในระดับรพ.สต. สื่อสารโครงการในภาพกว้างระดับประเทศ ใช้การรณรงค์สร้างกระแส(AIR WAR) โดยร่วมทุนกับภาคเอกชน มีระบบรายงาน มีงบประมาณเฉพาะและค่าตอบแทนที่ชัดเจน มีหลักสูตรในการเรียนของนักศึกษาทันตแพทย์ มีคู่มือและสื่อที่เหมาะสม