ความหลากหลายทางชนิดพันธุ์ของยุงพาหะนำโรคในพื้นที่บ้านกูแบสาลอ ตำบลกะลุวอ อำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส เพื่อการเฝ้าระวังและควบคุม
คำสำคัญ:
ความหลากหลายทางชนิดพันธุ์, ยุงพาหะนำโรค , จังหวัดนราธิวาสบทคัดย่อ
ยุงเป็นแมลงบินได้ขนาดเล็กที่สามารถพบได้ทั่วโลก โดยเฉพาะในพื้นที่เขตร้อนและเขตอบอุ่น ปัจจุบันมียุงที่ได้รับชื่ออย่างเป็นทางการ จำนวนประมาณ 3,617 ชนิด ยุงหลายชนิดเป็นพาหะนำเชื้อก่อโรคที่สำคัญหลายชนิดมาสู่มนุษย์และสัตว์ อย่างไรก็ตามยุงพาหะแต่ละชนิด มีความสามารถในการนำเชื้อก่อโรคได้แตกต่างกัน ดังนั้นการวางแผนควบคุมโรคติดต่อที่นำโดยยุง ย่อมต้องอาศัยข้อมูลความหลากหลายทางชนิดพันธุ์ของพาหะนำโรคในพื้นที่ จึงจะดำเนินการควบคุมได้อย่างเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ การศึกษาในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหลากหลายทางชนิดพันธุ์ของยุงพาหะนำโรคในพื้นที่บ้านกูแบสาลอ ตำบลกะลุวอ อำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส โดยยุงที่รวบรวมได้ในครั้งนี้มีทั้งสิ้น 1,214 ตัว จำแนกออกเป็น 26 ชนิด (species) ใน 10 สกุล (genus) ซึ่งทั้ง 10 สกุลที่พบ ได้แก่ Aedes, Aedeomyia, Anopheles, Armigeres, Coquillettidia, Culex, Mansonia, Mimomyia, Neomelanion และ Uranoteania ค่าดัชนีความหลากหลายทางชนิดพันธุ์ของยุงในบ้านกูแบสาลอ ตำบลกะลุวอ อำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส อยู่ที่ 2.139 และมีค่าความสม่ำเสมอของชนิด อยู่ที่ 0.657 โดยยุงชนิดที่พบมากที่สุดในการสำรวจ ได้แก่ ยุงก้นปล่อง An. sundaicus s.l. คิดเป็นร้อยละ 3.96 รองลงมา คือ Cq. ochracea คิดเป็นร้อยละ 21.09 Cq. crassipes คิดเป็นร้อยละ 18.29 Cx. gelidus คิดเป็นร้อยละ 4.20 และ Ma. bonneae คิดเป็นร้อยละ 3.71 ตามลำดับ ผลของการศึกษานี้สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการควบคุมยุงพาหะนำโรคในพื้นที่บ้านกูแบสาลอ ตำบลกะลุวอ อำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส อีกทั้งยังใช้เป็นฐานข้อมูลให้แก่ประชาชนรับรู้ถึงโอกาสเสี่ยงของโรคติดต่อที่นำโดยยุงต่อไป
เอกสารอ้างอิง
กองโรคติดต่อนำโดยแมลง. สถานการณ์โรคติดต่อนำโดยแมลง. 2565 [เข้าถึงเมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2565]. เข้าถึงจาก: https://datastudio.google.com/embed/reporting/a07ebb2a-e458-4aee-8284-437cd48edcef/page/eeR0C.
กรมอุตุนิยมวิทยา. ภูมิอากาศจังหวัดนราธิวาส. 2565 [เข้าถึงเมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2565]. เข้าถึงจาก: http://climate.tmd.go.th/data/province/ใต้ฝั่งตะวันออก/ภูมิอากาศนราธิวาส.pdf.
Apiwathnasorn C, Samung Y, Prummongkol S, Asavanich A, Komalamisra N, Mccall P. Bionomics studies of Mansonia mosquitoes inhabiting the peat swamp forest. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2006;37(2):272-8.
Ario A, Damanik S, Rabbani A, Naibaho BD, Hasibuan AR, Hasibuan S, et al. Assessing the species diversity in non-conservation areas: A first systematically camera trapping survey in Batang Angkola Landscape, North Sumatra, Indonesia. Indones J Appl Environ Stud. 2020;1(2):14-24.
Atmosoedjono S, Purnomo, Ratiwayanto S, Marwoto HA, Bangs MJ. Ecology and infection rates of natural vectors of filariasis in Tanah Intan, South Kalimantan (Borneo). Indonesia Bul Penelit Kesehat. 1993;21(2):1-14.
Auerswald H, Maquart PO, Chevalier V, Boyer S. Mosquito vector competence for Japanese encephalitis virus. Viruses. 2021;13(6):1154.
Azari-Hamidian S, Norouzi B, Harbach RE. A detailed review of the mosquitoes (Diptera: Culicidae) of Iran and their medical and veterinary importance. Acta Trop. 2019;194:106-22.
Boonklong O, Bhumiratana A. Seasonal and geographical variation of dengue vectors in Narathiwat, South Thailand. Can J Infect Dis Med Microbiol. 2016;2016:8062360.
Chaiphongpachara T, Sumruayphol S. Species diversity and distribution of mosquito vectors in coastal habitats of Samut Songkhram province, Thailand. Trop Biomed. 2017;34:524-32.
Chansiri K, Khuchareontaworn S, Nopporn S. PCR-ELISA for diagnosis of Trypanosoma evansi in animals and vector. Mol Cell Probes. 2002;16(3):173-7.
Chiang GL, Samarawickrema WA, Mak JW, Cheong WH, Sulaiman I, Yap HH. Field and laboratory observations on Coquillettidia crassipes in relation to transmission of Brugia malayi in Peninsular Malaysia. Ann Trop Med Parasitol. 1986;80(1):117-21.
Clayton AM, Dong Y, Dimopoulos G. The anopheles innate immune system in the defense against malaria infection. J Innate Immun. 2014;6(2):169-81.
Famakinde D. Mosquitoes and the lymphatic filarial parasites: Research trends and budding roadmaps to future disease eradication. Trop Med Infect Dis. 2018;3(1):4.
Genchi M, Rinaldi L, Venco L, Cringoli G, Vismarra A, Kramer L. Dirofilaria immitis and D. repens in dog and cat: A questionnaire study in Italy. Vet Parasitol. 2019;267:26-31.
Harbach RE. Mosquito Taxonomic Inventory. 2022 [cited 2022 Nov 10]. Available from: https:// mosquito-taxonomic-inventory.myspecies.info/simpletaxonomy/term/6045.
Hendrix CM, Bemrick WJ, Schlotthauer JC. Natural transmission of Dirofilaria immitis by Aedes vexans. Am J Vet Res. 1980;41(8):1253-5.
Klinkaewnarong W, Chiang GL, Eng KL. Studies of Coquillettidia (Coquillettidia) crassipes (Vanderwulp, 1881) in relation to transmission of Cardiofilaria nilesi. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 1985;16(1):10-4.
Lai Z, Zhou T, Liu S, Zhou J, Xu Y, Gu J, et al. Vertical transmission of zika virus in Aedes albopictus. PLoS Negl Trop Dis. 2020;14(10):e0008776.
Muslim A, Fong MY, Mahmud R, Lau YL, Sivanandam S. Armigeres subalbatus incriminated as a vector of zoonotic Brugia pahangi filariasis in suburban Kuala Lumpur, Peninsular Malaysia. Parasit Vectors. 2013;6:219.
Ng’Habi KR, Knols BG, Lee Y, Ferguson HM, Lanzaro GC. Population genetic structure of Anopheles arabiensis and Anopheles gambiae in a malaria endemic region of southern Tanzania. Malar J. 2011;10:289.
Nolan K, Callan J. Beachcomber biology: The Shannon-Weiner species diversity index. In: Proc. Workshop ABLE. 2006:27:334-8.
Nugraheni YR, Arnuphapprasert A, Nguyen TT, Narapakdeesakul D, Nguyen HLA, Poofery J, et al. Myzorhynchus series of Anopheles mosquitoes as potential vectors of Plasmodium bubalis in Thailand. Sci Rep. 2022;12(1):5747.
Paixão ES, Teixeira MG, Rodrigues LC. Zika, chikungunya and dengue: The causes and threats of new and reemerging arboviral diseases. BMJ Glob Health. 2018;3(Suppl1):e000530.
Ramesh D, Muniaraj M, Philip Samuel P, Thenmozhi V, Venkatesh A, Nagaraj J, et al. Seasonal abundance & role of predominant Japanese encephalitis vectors Culex tritaeniorhynchus & Cx. gelidus theobald in Cuddalore district, Tamil Nadu. Indian J Med Res. 2015;142(Suppl1):S23-S29.
Rattanarithikul R, Harbach RE, Harrison BA, Panthusiri P, Coleman RE. Illustrated keys to the mosquitoes of Thailand V. Genera Orthopodomyia, Kimia, Malaya, Topomyia, Tripteroides, and Toxorhynchites. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2007;38(Suppl2):1-65.
Rattanarithikul R, Harbach RE, Harrison BA, Panthusiri P, Coleman RE, Richardson JH. 2010. Illustrated keys to the mosquitoes of Thailand. VI. Tribe Aedini. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2010;41(Suppl1):1-225.
Rattanarithikul R, Harbach RE, Harrison BA, Panthusiri P, Jones JW, Coleman RE. Illustrated keys to the mosquitoes of Thailand. II. Genera Culex and Lutzia. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2005a;36(Suppl2):1-97.
Rattanarithikul R, Harrison BA, Harbach RE, Panthusiri P, Coleman RE. Illustrated keys to the mosquitoes of Thailand IV. Anopheles. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2006a;37(Suppl2):1-128.
Rattanarithikul R, Harrison BA, Panthusiri P, Coleman RE. Illustrated keys to the mosquitoes of Thailand. I. Background; geographic distribution; lists of genera, subgenera, and species; and a key to the genera. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2005b;36(Suppl1):1-80.
Rattanarithikul R, Harrison BA, Panthusiri P, Peyton EL, Coleman RE. Illustrated keys to the mosquitoes of Thailand: III. Genera Aedeomyia, Ficalbia, Mimomyia, Hodgesia, Coquillettidia, Mansonia, and Uranotaenia. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2006b;37(Suppl1):1-85.
Rivero A, Gandon S. Evolutionary ecology of avian malaria: Past to present. Trends Trends Parasitol. 2018;34(8):712-26.
Rojanapanus S, Toothong T, Boondej P, Thammapalo S, Khuanyoung N, Santabutr W, Et al. How Thailand eliminated lymphatic filariasis as a public health problem. Infect Dis Poverty. 2019;8(1):38.
Saifi MA, Alyousif MS, Amoudi MA. Anopheline species and their Plasmodium infection status in Aligarh, India. Saudi J Biol Sci. 2016;23(5):649-53.
Simonetti AB. The biology of malarial parasite in the mosquito - A review. Mem Inst Oswaldo Cruz. 1996;91(5):519-41.
Srisuka W, Sulin C, Sommitr W, Rattanarithikul R, Aupalee K. Mosquito (Diptera: Culicidae) diversity and community structure in Doi Inthanon National Park, Northern Thailand. Insects. 2022;13(9):814.
Stokes JE, Darpel KE, Gubbins S, Carpenter S, Fernández de Marco MDM, Hernández-Triana LM, et al. Investigation of bovine ephemeral fever virus transmission by putative dipteran vectors under experimental conditions. Parasit Vectors. 2020;13(1):597.
Sumruayphol S, Apiwathnasorn C, Komalamisra N, Ruangsittichai J, Samung Y, Chavalitshewinkoon-Petmitr P. Bionomic status of Anopheles epiroticus Linton & Harbach, a coastal malaria vector, in Rayong Province, Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2010;41:541-7.
Sumruayphol S, Chaiphongpachara T, Samung Y, Ruangsittichai J, Cui L, Zhong D, et al. Seasonal dynamics and molecular differentiation of three natural Anopheles species (Diptera: Culicidae) of the Maculatus group (Neocellia series) in malaria hotspot villages of Thailand. Parasit Vectors. 2020;13(1):574.
Thongsripong P, Green A, Kittayapong P, Kapan D, Wilcox B, Bennett S. Mosquito vector diversity across habitats in central Thailand endemic for dengue and other arthropod-borne diseases. PLoS Negl Trop Dis. 2013;7(10):e2507.
Vinnie-Siow WY, Low VL, Tan TK, Wong ML, Leong CS, Ahmad NW, et al. Identification of potential vectors of Dirofilaria immitis and Brugia pahangi (Spirurida: Filariidae): First observation of infective third-stage larva of B. pahangi in Culex quinquefasciatus (Diptera: Culicidae). Pathog Glob Health. 2022;116(6):356-64.
Washington HG. Diversity, biotic and similarity indices. A review with special relevance to aquatic ecosystems. Water Res. 1984;18:653-94.
Wongkamchai S, Nochote H, Foongladda S, Dekumyoy P, Thammapalo S, Boitano JJ, et al. A high resolution melting real time PCR for mapping of filaria infection in domestic cats living in brugian filariosis-endemic areas. Vet Parasitol. 2014;201(1-2):120-7.
Yeo G, Wang Y, Chong SM, Humaidi M, Lim XF, Mailepessov D, et al. Characterization of fowlpox virus in chickens and bird-biting mosquitoes: A molecular approach to investigating avipoxvirus transmission. J Gen Virol. 2019;100(5):838-50.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2022 คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เนื้อหาและข้อมูลในบทความที่ลงตีพิมพ์ในวารสาร Journal of Applied Animal Science ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความโดยตรงซึ่งกองบรรณาธิการวารสาร ไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย หรือร่วมรับผิดชอบใด ๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร Journal of Applied Animal Science ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร Journal of Applied Animal Science หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดไปเผยแพร่ต่อหรือเพื่อกระทำการใด ๆ จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักอักษรจากวารสาร Journal of Applied Animal Science ก่อนเท่านั้น
