Resistance Status to Insecticide Temephos in Aedes aegypti larvae from Dengue risk Areas in Thailand
Keywords:
Temephos, Aedes aegypti Larvae, Dengue Risk Areas, Resistance RatioAbstract
The insecticide temephos, commonly known as Abate sand, is widely used to control Aedes aegypti larvae in Thailand. However, long-term and continuous use of insecticides for mosquito control can lead to the development of insecticide resistance. This research aimed to determine the resistance status of Ae. aegypti larvae to temephos in dengue-risk areas across Thailand. Ae. aegypti larvae were collected indoors from 21.2% to 64.0% of households, corresponding to 207 to 164 households in each study area. The mosquito larvae were tested for susceptibility to temephos at concentrations ranging from 0.0015 to 0.048 mg/L using WHO protocols. The 50% lethal concentration (LC50) was determined, and resistance ratios (RR) were calculated. The results showed that temephos produced mean mortality rates ranging from 15.00±3.83% to 100% in laboratory-reared Ae. aegypti larvae, with an LC50 value of 0.005 mg/L. Field-collected Ae. aegypti larvae from nine provinces exhibited mean mortality rates of 0–100% and LC50 values ranging from 0.016 to 0.038 mg/L. The mean mortality rates of mosquito larvae demonstrated significant differences among the studied provinces (p < 0.05). The Ae. aegypti larvae from nine studied provinces, including Lamphun, Nakhon Ratchasima, Kanchanaburi, Maha Sarakham, Phitsanulok, Nakhon Pathom, Chanthaburi, Trat, and Chumphon, had temephos resistance ratios ranging from 3.20 to 7.60. Among these, larvae from Nakhon Ratchasima, Kanchanaburi, Nakhon Pathom, and Chumphon had resistance ratios (RR) less than 5, indicating susceptibility, while those from Chanthaburi, Maha Sarakham, Phitsanulok, Trat, and Lamphun had RR values between 5 and 10, indicating moderate resistance. In conclusion, Ae. aegypti larvae from four provinces were susceptible to temephos (RR < 5), while those from five provinces exhibited moderate resistance (RR 5–10). To prevent further development of resistance, the use of temephos for mosquito larval control should be reduced, and insecticide rotation strategies should be implemented. Alternatives such as Bacillus thuringiensis israelensis (Bti) and insect growth regulators (IGRs) are recommended for effective Aedes mosquito control to prevent dengue outbreaks.
References
สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค. รายงานโรคในระบบเฝ้าระวัง 506 DHF Total [อินเตอร์เน็ต]. 2565 [เข้าถึงเมื่อ 2565 ธันวาคม 10]. เข้าถึงได้จาก: http://doe.moph.go.th/surdata/506wk/y65/d262766_4765.pdf.
สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค. แนวทางการรายงานโรคที่มีความสำคัญสูง ประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด; 2555.
Chareonviriyaphap T, Bangs MJ, Suwonkerd W, Kongmee M, Corbel V, Ngoen-Klan R. Review of insecticide resistance and behavioral avoidance of vectors of human diseases in Thailand. Parasites & Vectors. 2013;6:28.
Nachaiwieng W, Yanola J, Chamnanya S, Lumjuan N, Somboon P. Efficacy of five commercial household insecticide aerosol sprays against pyrethroid resistant Aedes aegypti and Culex quinquefasciatus mosquitoes in Thailand. Pestic Biochem Physiol 2021;178:104911.
กองโรคติดต่อนำโดยแมลง กรมควบคุมโรค. รายงานการทดสอบความไวยุงลายบ้านพาหะนำโรค[อินเตอร์เน็ต]. 2565 [เข้าถึงเมื่อ 2565 ธันวาคม 10]. เข้าถึงได้จาก: https://drive.google.com/drive/ folders/1Kzxz3iEgyAzNpIDSEWJ0QTy_eVoS7FJY.
World health organization. Instruction for determining the susceptibility or resistance of mosquito larvae to insecticides. [Internet]. Organisation mondiale de la sante; 1981 [cited 2022 December 10]. Available from: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/69615/WHO_VBC_81.807_eng.pdf? sequence=1&isAllowed=y
เจนจิรา จันสุภา, สุธาสินี มาแดง, กาญจนา โกติทิพย์. ความต้านทานลูกน้ำยุงลายบ้านอิจิปไตย์พาหะนำโรคไข้เลือดออกต่อสารเคมีเทมีฟอส ในพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือ ปี 2558-2559. วารสารสาธารณสุขล้านนา 2560;13(2):28–34.
บุญเทียน อาสารินทร์, ประสิทธิ์ รามะโคตร, วราภรณ์ อุ่นนาวิน, ปิยานุช พามา, ไสว โพธิมล. การดื้อต่อสารทีมีฟอสของลูกนํ้ายุงลายบ้านในพื้นที่สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวัดอุดรธานี. วารสารควบคุมโรค 2562;45(4):431–38.
เกรียงศักดิ์ เจตนะจิตร, ประชุมพร เลาหประเสริฐ, พรรณเกษม แผ่พร. ความคงทนของทรายเคลือบสารทีมีฟอส 1% ในการกำจัดลูกน้ำยุงลายบ้านในอำเภอหันคา จังหวัดชัยนาท. วารสารควบคุมโรค2552;35(3):200–5.
สัญญา พระพิชิต, ประชุมพร เลาห์ประเสริฐ, พรรณเกษม แผ่พร. ประสิทธิภาพความเป็นพิษและความคงทนของทรายเคลือบสารทีมีฟอส จุลินทรีย์ และสารโนวาลูรอนต่อลูกน้ำยุงลายบ้าน อำเภอแสวงหา จังหวัดอ่างทอง. วารสารวิชาการสาธารณสุขชุมชน 2562;5(1):111–22.
บุญชม ศรีสะอาด. การวิจัยเบื้องต้น. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์สุวีริยาสาส์น; 2560.
World health organization. Guidelines for laboratory and field testing of mosquito larvicides. [Internet]. Communicable disease control, Prevention and eradication WHO Pesticide evaluation scheme; 2005 [cited 2022 December 10]. Available from: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/69101/ WHO_CDS_WHOPES_GCDPP_ 2005.13.pdf?sequence=1
World Health Organization. Monitoring and managing insecticide resistance in Aedes mosquito populations. Interim guidance for entomologists [Internet]. 2016 [cited 2022 December 10]. Available from:https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/204588/WHO_ZIKV_VC_16.1_eng.pdf? sequence=2&isAllowed=y.
Abbott W.S. A method of computing the effectiveness of an insecticide. Journal of Economic Entomology 1925;18(2):265–67.
Saeung M, Ngoen-Klan R, Thanispong K, Muenworn V, Bangs MJ, Chareonviriyaphap T. Susceptibility of Aedes aegypti and Aedes albopictus (Diptera: Culicidae) to Temephos in Thailand and Surrounding Countries. J Med Entomol 2020;57(4):1207–20.
วศิน เทพเนาว์, นที ชาวนา, ดอกรัก ฤทธิ์จีน, สำราญ ปานขาว. ความไวต่อสารเคมีฆ่าแมลง (Temephos, Alphacypermethrin, Deltamethrin, Lamda-cyhalothrin และCypermethrin) ของยุงลายบ้าน Aedes aegypti ในพื้นที่จังหวัดบุรีรัมย์. วารสารวิชาการสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา 2561;24(2):17–25.
นิธิพัฒน์ มีโภคสม. การสังเคราะห์ข้อมูลระดับความไวของลูกน้ำยุงลายต่อสารทีมีฟอสในภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย ปี พ.ศ.2551-2561. วารสารวิชาการป้องกันควบคุมโรค สคร.2 พิษณุโลก2563;7(1):57–68.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 The office of disease prevention and control 9th Nakhon Ratchasima
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารวิชาการสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา ถือว่าเป็น
ลิขสิทธิ์ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา
