การพัฒนาความรู้ ทักษะความสามารถของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง
คำสำคัญ:
ทักษะความสามารถ, อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน, ผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงบทคัดย่อ
อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ทำหน้าที่เฝ้าระวังภาวะสุขภาพของคนในชุมชน การพัฒนาความรู้ ความสามารถให้ อสม.ซึ่งเป็นหมอประจำบ้าน เพื่อสร้างหลักประกันให้ประชาชนได้รับการดูแล ให้คำปรึกษา และช่วยเหลือโดยเฉพาะผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง การศึกษานี้เป็นการวิจัยกึ่งทดลอง มีวัตถุประสงค์เพื่อ ประเมินความรู้ ทักษะความสามารถ ของ อสม.ในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง และประเมินความพึงพอใจของผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงต่อการได้รับบริการจาก อสม. ประชากรคือ อสม. ใน อ.บางปลาม้า จ.สุพรรณบุรี ระหว่างเดือน มี.ค- ก.ย 2567 จำนวน 1,779 คน และทำการคัดเลือกแบบเจาะจงได้กลุ่มตัวอย่าง จำนวน 60 คน เครื่องมือ ได้แก่ คู่มือการอบรมผู้ดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง แบบทดสอบความรู้ แบบประเมินทักษะความสามารถ และแบบประเมินความพึงพอใจต่อการบริการของผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง ดำเนินการตรวจสอบความตรงโดยผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 3 คน ได้ค่าดัชนีความสอดคล้องเท่ากับ 0.67-1.00 และความเที่ยงของแบบทดสอบความรู้ แบบประเมินทักษะความสามารถ และแบบประเมินความพึงพอใจ ได้ 0.69, 0.78, และ 0.98 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนาและ paired t-test
ผลการวิจัยพบว่า อสม.ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 96.70 มีอายุ 50-60 ปี ร้อยละ 36.70 (M = 49.53, SD = 11.88) จบชั้นมัธยมศึกษา ร้อยละ 46.70 มีอาชีพหลักเป็นเกษตรกร ร้อยละ 45.00 ผลการเปรียบเทียบระดับความรู้ของกลุ่มตัวอย่างที่เข้าอบรมฯ พบว่า คะแนนเฉลี่ยความรู้ก่อนและหลัง (M = 16.72, 18.98; SD = 1.61, 1.65) แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.05, t = 9.10) ผลการประเมินทักษะความสามารถ พบว่า คะแนนเฉลี่ยทักษะก่อนและหลังการอบรม (M = 5.85, 7.32; SD = 1.93, 0.68) แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.05, t = 8.14) และผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงมีคะแนนความพึงพอใจต่อการได้รับการบริการจาก อสม. ทั้งรายด้านและโดยรวมในระดับมากที่สุด (M = 4.80, SD = 0.51) ดังนั้นการพัฒนาความสามารถของ อสม.ในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงด้วยคู่มือการอบรมนี้ สามารถนำไปใช้ได้ และควรมีการทบทวนเป็นระยะ ๆ อย่างต่อเนื่อง
สรุป การพัฒนาความสามารถของ อสม.ในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง ควรมีการจัดกระทำเป็นระยะๆ เพื่อเสริมสร้างความสามารถและทักษะในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง
ข้อเสนอแนะในการนำผลการวิจัยไปใช้ อสม.ครได้รับการพัฒนาความสามารถในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงเป็นระยะ ๆ (Refresh Course) ดังนั้น พยาบาลวิชาชีพควรจัดหลักสูตรอบรมทบทวนความรู้สำหรับ อสม.และผู้ดูแลผู้สูงอายุเป็นประจำทุกปี
เอกสารอ้างอิง
กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. (2567). ระบบ 3 หมอรู้จักคุณ: รายงานข้อมูลทั่วประเทศ. กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. https://3doctor.hss.moph.go.th/main/
กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. (2564). คู่มือสำหรับเจ้าหน้าที่: หลักสูตรฝึกอบรมสมาร์ท อสม. และ อสม. หมอประจำบ้าน ปีงบประมาณ ๒๕๖๕. กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข.
กลุ่มสถิติสุขภาพและภาวะทางสังคม กองสถิติสังคม และสำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2567). การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2567. กลุ่มบริการและเผยแพร่ข้อมูลสถิติ กองสถิติพยากรณ์ สำนักงานสถิติแห่งชาติ. https://www.nso.go.th/nsoweb/storage/survey_detail/2025/20241209145003_27188.pdf
คณะทำงานพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมผู้ดูแลผู้สูงอายุ. (2556). คู่มือแนวทางการฝึกอบรมผู้ดูแลผู้สูงอายุหลักสูตร 70 ชั่วโมง. โรงพิมพ์สำนักงานพุทธศาสนาแห่งชาติ สำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข.
ดวงเนตร ธรรมกุล เรณู ขวัญยืน อรนุช ชูศรี และณัฐรพี ใจงาม. (2565). ประสิทธิผลการเพิ่มศักยภาพของผู้ดูแลในการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง. วารสารวิจัยสุขภาพและการพยาบาล, 38(3), 105-16.
ประไพวรรณ ด่านประดิษฐ์ บุญศรี กิตติโชติพาณิชย์ และบุญศรี ศรีเพ็ญ. (2562). ปัญหาและความต้องการ การดูแลผู้สูงอายุเบื้องต้นของอาสาสมัคร ประจำหมู่บ้าน จังหวัดนครปฐม. วชิรสารการพยาบาล, 21(2), 23-3.
ปราโมทย์ ประสาทกุล และภูษิต ประคองสาน (บรรณาธิการ). (2566). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ. ๒๕๖๕. กรุงเทพฯ: บริษัท อมมรินทร์ คอร์เปอเรชั่นส์ จำกัด (มหาชน).
พรเจริญ บัวพุ่ม สมทรง มณีรอด และเพ็ญศรี รอดพรม. (2557). หลักสูตรฝึกอบรมอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการเยี่ยมบ้านแบบเสริมพลังอำนาจเพื่อการดูแลผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคเรื้อรัง. วารสารวิจัยคณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 7(3), 60-7.
วิเชียร มูลจิตร์. (2564). ปัจจัยที่มีผลต่อการปฏิบัติงานส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ ของอาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหมู่บ้าน อำเภอดอนเจดีย์ จังหวัดสุพรรณบุรี. วารสารศาสตร์สาธารณสุขและนวัตกรรม, 1(1), 36-50.
วรณัน ประสารอธิคม. (2557). แนวคิดการดูแลสุขภาพที่บ้าน (concept of home care). [เข้าถึงเมื่อ 12 พฤษภาคม 2563]. เข้าถึงได้จาก: https://med.mahidol.ac.th/um/sites/ default/files/public/pdf/
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2565). การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2564. กองสถิติพยากรณ์ สำนักงานสถิติแห่งชาติ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2567). การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2566. กองสถิติพยากรณ์ สำนักงานสถิติแห่งชาติ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม.
Pitchalard, K., Moonpanane, K., Wimolphan, P., Singkhorn, O., & Wongsuraprakit, S. (2022). Implementation and evaluation of the peer-training program for village health volunteers to improve chronic disease management among older adults in rural Thailand. International Journal of Nursing Sciences, 9(3): 328-333. https://doi.org/10.1016/j.ijnss.2022.06.011
Lai, F. T. T., Wong, E. L., Tam, Z. P., Cheung, A. WL, Lau, M. C., Wu, C. M., … & Yeoh, E. K. (2022). Association of volunteer-administered home care with reduced emergency room visits and hospitalization among older adults with chronic conditions: A propensity-score-matched cohort study. International Journal of Nursing Studies, 127, 104158. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2021.104158
Liu, Y., Duan, Y., & Xu, L. (2020). Volunteer service and positive attitudes toward aging among Chinese older adults: The mediating role of health. Social Science & Medicine, 265: 113535. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2020.113535
Moon, C., Alizadeh, F., Chaw, G. F., Mulongo, M. I., Schaefle, K., Yao-Cohen, M., … & Paccione, G. (2020). An educational intervention in rural Uganda: Risk-targeted home talks by village health workers. Patient Education and Counseling, 103(6): 1209-1215.
Rajaa, S., Sahu, S. K., & Thulasingam, M. (2022). Assessment of Community Health Volunteers contribution and factors affecting their health care service delivery in selected urban wards of Puducherry – A mixed-methods operational research study. Clinical Epidemiology and Global Health, 17: 101135. https://doi.org/10.1016/j.cegh.2022.101135
Suriyanrattakorn, S., & Chang, C. L. (2021). Long-term care (LTC) policy in Thailand on the homebound and bedridden elderly happiness. Health Policy OPEN, 2: 100026. https://doi.org/10.1016/j.hpopen.2020.100026
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของวารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุพรรณบุรี
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุพรรณบุรี และคณาจารย์ท่านอื่นๆในวิทยาลัยฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
