การจัดการศึกษาแบบใหม่ของฝรั่งเศสกับการเพาะบ่มจิตสำนึกทางวัฒนธรรม ของพระสงฆ์เขมร (French’s New Education System and Cultivation of Cultural Consciousness of The Khmer Sangha)

Abstract

              บทความวิจัยนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการจัดการศึกษาแบบใหม่ของรัฐบาลอาณานิคมฝรั่งเศสในกัมพูชากับการแสดงออกถึงสำนึกทางวัฒนธรรมของพระสงฆ์เขมรในช่วงทศวรรษ 1930 โดยเสนอมุมมองที่แตกต่างออกไปเพิ่มเติมจากการศึกษาที่ผ่านมาที่มักให้ความสำคัญกับรัฐบาลอาณานิคมฝรั่งเศสในฐานะผู้มีบทบาทในการสร้างสำนึกถึงความเป็นชาติเขมร ผู้วิจัยต้องการชี้ให้เห็นว่าในขณะที่สำนึกถึงความเป็นชาติของชาวเขมรสัมพันธ์กับกระบวนการทำให้ทันสมัยของฝรั่งเศสในกัมพูชา โดยเฉพาะการปฏิรูปการศึกษา แต่รากฐานทางความคิดของชาวเขมรคงความสืบเนื่องในการให้ความสำคัญต่อพุทธศาสนา ภาษา และวรรณกรรมโดยมีกลุ่มพระสงฆ์เป็นผู้ธำรงรักษาความสืบเนื่องนั้น

               ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่าฝรั่งเศสดำเนินนโยบายจัดระบบการศึกษาแบบใหม่แก่ชาวเขมรเพื่อตอบสนองต่อความต้องการแรงงานที่มีการศึกษา แต่ด้วยธรรมเนียมที่สืบทอดมาตั้งแต่สมัยโบราณ ประกอบกับภาระทางเศรษฐกิจและความขัดแย้งกับชาวเวียดนามและชาวจีนทำให้ชาวเขมรเลือกส่งบุตรหลานเข้าเรียนที่วัดโดยมีพระสงฆ์เป็นผู้ดำเนินการสอน ทำให้ฝรั่งเศสหันมาจัดการเรียนการสอนในโรงเรียนวัดพร้อมกับปฏิรูปการศึกษาแก่คณะสงฆ์เพื่อลดอิทธิพลของสยามและสร้างกลุ่มพระสงฆ์ที่มีความรู้ความสามารถสำหรับการสอนโรงเรียนวัดแบบใหม่ในแบบที่ฝรั่งเศสต้องการและควบคุมได้ แต่การจัดการศึกษาแบบใหม่ส่งผลที่ฝรั่งเศสไม่ได้คาดคิด กล่าวคือทำให้พระสงฆ์ก้าวเข้ามามีบทบาทในฐานะผู้เคลื่อนไหวด้านชาตินิยมควบคู่กับกลุ่มปัญญาชน ประเด็นที่น่าสนใจคือการเคลื่อนไหวของพระสงฆ์ไม่ได้เกิดขึ้นจากแนวคิดทางการเมือง แต่เกิดจากความต้องการธำรงรักษารากฐานทางวัฒนธรรมของเขมร จึงแสดงให้เห็นว่าสำนึกถึงความเป็นชาติของชาวเขมรนั้น ไม่ได้เกิดจากการผลักดันของฝรั่งเศสแต่เพียงอย่างเดียว หากแต่ยังเกิดจากความสืบเนื่องของการเพาะบ่มสำนึกถึงความเป็นชาติที่เชื่อมโยงกับอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมซึ่งพระสงฆ์มีบทบาทสำคัญในการถ่ายทอดและเผยแพร่ความรู้สึกดังกล่าวต่อสังคม และสัมพันธ์กับการปฏิรูปการศึกษาของฝรั่งเศสที่ผลักดันให้พระสงฆ์กลุ่มหนึ่งเป็นผู้ที่มีความก้าวหน้าทางความคิดแต่มีจิตสำนึกในการธำรงรักษาภาษา-วรรณกรรมที่แสดงออกถึง “ความเป็นเขมร”

               The aim of this research is to examine the relationship between French new education system in Cambodia and the manifestation of Khmer Sangha’s cultural consciousness during the 1930s by presenting an additional and different perspective from existing works that prioritize French colonial government’s role in developing Khmer national consciousness. The researcher wants to point out that while the development of Khmer national consciousness was related to French’s modernization process in Cambodia, education reforms in particular, there was a continuity in the fundamental belief of the Khmer on the importance of Buddhist religion, language and literature, with the Khmer sangha as a main proprietor of such continuity.

               Study’s results indicate that the French organized modern system of education for the Khmer to serve the need for educated manpower. However, because of the adherence to traditional practice as well as economic burden and resentment toward the Vietnamese and the Chinese, the Khmer preferred to send their offspring to Buddhist temple schools taught by the sangha. This compelled the French to reform both temple schools and the sangha’s education in order to lessen Siamese influence and to create a new group of educated sangha who would be teaching in the reformed temple schools under French’s control and in a way that the French wanted. The scheme, however, produced results that the French did not quite anticipate, for it was responsible for the sangha’s involvement in the khmer nationalist movement together with other intellectuals. The interesting issue here is that sangha’s movement arose less out of political concept than the need to preserve Khmer cultural roots, thus suggesting that the rise of Khmer national consciousness was not propagated totally by the French. Rather, it connected with continued awareness within Khmer society of its own cultural identity. The sangha’s important role in the dissemination of such cultural awareness was related to French education reforms which produced a new group of modern sangha with progressive thought but also with commitment toward the preservation of language and literature that defined “khmerness”.