การพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการบริหารจัดการ “ สถานีรักษ์สุขภาพ ” แบบเป็นหุ้นส่วน

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการและผลการพัฒนาศักยภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการบริหารจัดการ “สถานีรักษ์สุขภาพ” แบบเป็นหุ้นส่วน เพื่อการเข้าถึงบริการสุขภาพในชุมชน กลุ่มตัวอย่าง คือ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) จำนวน 63  คน บุคลากรสุขภาพที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ เจ้าหน้าที่สาธารณสุขประจำโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จำนวน 5 คน ผู้ป่วยเบาหวานและ/หรือความดันโลหิตสูง จำนวน 306 คน ดำเนินการ 3 ระยะ คือ (1) วิเคราะห์สถานการณ์ (2) ดำเนินการพัฒนาโดยใช้แนวคิดวงจรวิจัยเชิงปฏิบัติการ และ (3) การประเมินผลหรือผลลัพธ์ของการพัฒนา เครื่องมือวิจัย ได้แก่ แนวทางสนทนากลุ่ม แบบสังเกตพฤติกรรมแบบมีส่วนร่วม แบบประเมินทักษะปฏิบัติ แบบบันทึกข้อมูลทางสุขภาพ และแบบสอบถามความคิดเห็นต่อการพัฒนา วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการศึกษา พบว่า (1) ปัญหาและความต้องการพัฒนา ได้แก่ การสร้างการมีส่วนร่วมใน “สถานีรักษ์สุขภาพ” การเสริมสร้างการรับรู้เกี่ยว  กับโรคเรื้อรังและทัศนคติต่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การพัฒนาทักษะคัดกรองและดูแลสุขภาพเบื้องต้น และการสร้างระบบพี่เลี้ยง (2) ได้กระบวนการพัฒนา 4 ขั้นตอน ได้แก่ สร้างความตระหนักและความต้องการพัฒนา สร้างทีมการพัฒนาและบริหารจัดการ นำร่องการพัฒนาในชุมชนตัวอย่าง และขยายแนวร่วมการพัฒนาไปยังชุมชนอื่น และ (3) การประเมินผลหรือผลลัพธ์ของ การพัฒนา พบ (1) “สถานีรักษ์สุขภาพ” ในชุมชน สามารถบริหารจัดการโดยการมีส่วนร่วมชุมชนโดย อสม. เป็นแกนนำ (2) อสม. มีทักษะการคัดกรองและดูแลสุขภาพเบื้องต้นโดยใช้ปิงปองจราจร 7 สี อยู่ในระดับดี มีการรับรู้เกี่ยวกับโรคเรื้อรังในชุมชนในระดับดี มีทัศนคติต่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม อยู่ในระดับดี (3) ผู้ป่วยเบาหวานและ/หรือความดันโลหิตสูงที่ควบคุมโรคดีขึ้น ร้อยละ 67 และ(4)  อสม. มีความพึงพอใจต่อการพัฒนาในระดับดี ร้อยละ 100