พยาบาลจัดการรายกรณีเบาหวาน กองการพยาบาล รพ.ภูมิพลอดุลยเดช กรมแพทย์ทหารอากาศ

บทคัดย่อ

            เบาหวานเป็นโรคเรื้อรังที่พบบ่อย ผู้ที่เป็นเบาหวานต้องมีการตัดสินใจจัดการตนเองในชีวิตประจำวันที่หลากหลาย และปฏิบัติกิจกรรมดูแลตนเองที่ซับซ้อน ข้อมูลของห้องตรวจอายุรกรรม รพ.ภูมิพลอดุลยเดช แสดงให้เห็นว่ามีผู้ป่วยเบาหวาน มาตรวจตามนัดประมาณ 3,000 คน และร้อยละ 15.15 มีระดับน้ำตาลสะสมมากกว่า 9 % 

            พยาบาลจัดการรายกรณีเบาหวานได้ปฏิบัติงานด้วยความร่วมมือกับทีมวิชาชีพสุขภาพ ในการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน ที่คุมระดับน้ำตาลไม่ได้  3 กลุ่มหลัก  ได้แก่ 1) คลินิกเบาหวาน  2) ห้องตรวจอายุรกรรม เลือกผู้ป่วยที่ระดับน้ำตาลสะสมมากกว่า 10 % นานเกิน 1 ปี และไม่ได้ตรวจตามนัดกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญระบบต่อมไร้ท่อ  ยกเว้นผู้ป่วย โรคไตวายระยะสุดท้ายและมี ภาวะติดเชื้อเฉียบพลัน  และ 3) ผู้ป่วยในหออายุรกรรม 8/2 และ 8/4 วิธีการสำหรับผู้ป่วยนอก คือการส่งเสริมการจัดการ ตนเองด้วยการตรวจติดตามระดับน้ำตาลปลายนิ้วที่บ้าน  ทบทวนการใช้ยาเม็ดเบาหวานและอินซูลิน  และส่งเสริมภาวะโภชนาการ โดยเน้นผู้ป่วยที่มีดัชนีมวลกายต่ำกว่าเกณฑ์และมีรายได้น้อย วิธีการสำหรับผู้ป่วยในคือ การส่งเสริมภาวะโภชนาการ โดยเน้น ผู้ป่วยที่เสี่ยงต่อการเกิดภาวะน้ำตาลต่ำในเลือดระหว่างอยู่ รพ. และการป้องกันการกลับมารักษาซ้ำด้วยภาวะน้ำตาลต่ำในเลือด รุนแรงใน 28 วันหลังจำหน่ายออกจาก รพ. รวมถึงการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย

            ผลการดำเนินการแต่ละกลุ่ม มีดังนี้ 1) ร้อยละผู้ป่วยเบาหวานที่ระดับน้ำตาลสะสมลดลงมากกว่า 0.2 % ในระยะ

3-6 เดือนที่มารับบริการในคลินิกเบาหวาน ตั้งแต่ ม.ค. 2560 ถึง มิ.ย. 2562 เป็นร้อยละ 80.7, 84.1, 80.0, 85.8 และ 76.6 ตามลำดับ           2) มีผู้ป่วยเบาหวานจำนวน 70 คน ที่เลือกในห้องตรวจอายุรกรรม ระหว่าง พ.ค.-ส.ค. 2560 ค่าระดับน้ำตาลสะสม เฉลี่ยเมื่อเริ่มกิจกรรมเป็น 11.31 % (S.D.1.08) หลังทำกิจกรรมนัดที่ 1 (2-3 เดือนต่อมา) ค่าน้ำตาลสะสมเฉลี่ยเป็น 10.13 % (S.D.1.80) ลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ .05 และหลังทำกิจกรรมนัดที่ 2 (4-6 เดือนต่อมา) ค่าน้ำตาลสะสมเฉลี่ยเป็น

9.65 % (S.D.1.82) ลดลงจากเริ่มกิจกรรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ .05 (มีผู้ป่วย 60, 100 และ 102 คนในกลุ่มต่อมา) และ 3) สำหรับผู้ป่วยใน รพ. ตั้งแต่ ม.ค. 2560 ถึง มี.ค. 2562 ช่วงเวลาทุก 3 เดือน  ผู้ป่วยเบาหวานที่เกิดภาวะน้ำตาลต่ำรุนแรงใน เลือด              (POCT<50mg %) ระหว่างอยู่ รพ. มีอุบัติการณ์เฉลี่ยเป็น 2.3, 2.4, 4.2, 4.3, 2.9, 2.4, 2.1, 2.4, 1.8 และ 1.7 ครั้ง/ราย  และ ร้อยละผู้ป่วยเบาหวานกลับมารักษาซ้ำด้วยภาวะน้ำตาลต่ำรุนแรงในเลือด   หลังจำหน่ายใน 28 วัน  เป็น 12.5, 23.5, 3.1, 13.7, 3.3, 9.5, 8.0, 12.5, 10.8 และ 6.6 ซึ่งทั้งสองมีแนวโน้มลดลงตามลำดับ

            ผลการดำเนินงานของพยาบาลจัดการรายกรณีเบาหวาน  แสดงว่ามีผู้ป่วยเบาหวานที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลใน เลือดได้หลายรายมีระดับน้ำตาลในเลือดลดลงได้ แผนการดำเนินงานต่อไปคือติดตามต่อเนื่องผู้ป่วยกลุ่มเดิม และลงทะเบียน ผู้ป่วยที่เป็นเบาหวานระยะ 5 ปีแรก  ด้วยการพัฒนาโปรแกรมเรียนรู้การจัดการตนเองสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน  การเพิ่มความร่วมมือ ในการใช้ยาให้มากขึ้นเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากเบาหวานในอนาคต