การศึกษาปัจจัยเสี่ยงต่อการรักษาภาวะโซเดียมต่ำระดับรุนแรงเกินเป้าหมายใน โรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดช

บทคัดย่อ

ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา: ภาวะโซเดียมต่ำรุนแรงเป็นปัญหาเกลือแร่ผิดปกติที่พบได้บ่อยและทำให้เกิดอาการทางระบบประสาททได้ เช่น ซึม ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน การรักษาภาวะโซเดียมต่ำรุนแรงควรทำด้วยความระมัดระวังเนื่องจากการรักษาเกินเป้าหมาย (overcorrection) อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาทที่รุนแรงได้ เช่นภาวะ osmotic demyelination syndrome (ODS) ปัจจุบันมีข้อมูลจำกัดในเรื่องปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิด overcorrection ผู้วิจัยจึงต้องการศึกษาปัจจัยเสี่ยงต่อการรักษาภาวะโซเดียมต่ำระดับรุนแรงเกินเป้าหมายในโรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดช

ระเบียบวิธีวิจัย: การศึกษานี้เป็นการศึกษาแบบย้อนหลัง (retrospective study) ด้วยการเก็บข้อมูลจากเวชระเบียนของผู้ป่วยในที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดชตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2561 ถึง 31 ธันวาคม 2564 ผู้ป่วยที่มีระดับโซเดียมต่ำรุนแรง ซึ่งระดับโซเดียมในเลือดต่ำกว่า 120 mEq/ลิตร และเกิดการรักษาเกินเป้าหมาย คือ ระดับโซเดียมเพิ่มขึ้นมากกว่า 10 mEq/ลิตร ที่ 24 ชั่วโมง หรือ 18 mEq/ลิตร ที่ 48 ชั่วโมง เกี่ยวกับลักษณะทางคลินิกของผู้ป่วย ได้แก่ เพศ อายุ น้ำหนัก ส่วนสูง ประวัติดื่มสุราและสูบบุหรี่ วินิจฉัยโรคหลักที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล โรคประจำตัว และทำการวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและเชิงวิเคราะห์

ผลการศึกษา: จากประชากร 400 ราย พบว่าเกิดการรักษาเกินเป้าหมาย จำนวน 84 ราย ซึ่งคิดเป็นร้อยละ 21 และจากการวิเคราะห์ข้อมูลแบบหลายตัวแปร (multivariate analysis) พบว่าอายุที่น้อยกว่า 65 ปี เพิ่มความเสี่ยงต่อการรักษาเกินเป้าหมาย 1.99 เท่า (p-value = 0.008) ระดับโซเดียมตั้งต้นที่น้อยกว่า 115 mEq/ลิตร เพิ่มความเสี่ยงต่อการรักษาเกินเป้าหมาย 2.1 เท่า (p-value = 0.008) ระดับสารน้ำที่ต่ำผิดปกติ เพิ่มความเสี่ยงต่อการรักษาเกินเป้าหมาย 2.6 เท่า (p-value < 0.001) นอกจากนี้ยังพบผู้ป่วยที่เกิดภาวะแทรกซ้อน ODS ทั้งหมด 4 ราย คิดเป็นร้อยละ 1

สรุป: จากผู้ป่วยในที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดชที่มีโซเดียมต่ำรุนแรง พบว่าเกิดการรักษาเกินเป้าหมายร้อยละ 21 โดยมีปัจจัยเสี่ยงได้แก่ อายุน้อยกว่า 65 ปี ระดับโซเดียมตั้งต้นที่น้อยกว่า 115 mEq/ลิตร และระดับสารน้ำที่ต่ำผิดปกติ