ปัจจัยนอกเหนือจากพารามิเตอร์สแกนที่มีผลต่อค่าประมาณรังสีจำเพาะขนาดในการเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ทรวงอกและช่องท้องทั้งหมดที่ใช้ระบบปรับกระแสหลอดอัตโนมัติ โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์
คำสำคัญ:
ค่าประมาณรังสีจำเพาะขนาด (Size-specific dose estimates), ตำแหน่งการวางแขน (Arm position), ตำแหน่งผู้ป่วยไม่ตรงศูนย์กลางของแกนทรี (Patient off-centering), ระบบปรับกระแสหลอดอัตโนมัติ (Automatic tube current modulation), เอกซเรย์คอมพิวเตอร์บทคัดย่อ
บทนำ: เอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT) เป็นการตรวจที่ใช้ปริมาณรังสีสูงเมื่อเทียบกับการตรวจทางรังสีวินิจฉัยชนิดอื่น นอกจากพารามิเตอร์ในการสแกนยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่มีความสัมพันธ์กับปริมาณรังสีที่ผู้ป่วยได้รับ วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาปัจจัยนอกเหนือจากพารามิเตอร์ในการสแกนที่อาจมีผลต่อค่าประมาณรังสีจำเพาะขนาด (SSDE) วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาเชิงสังเกตแบบภาคตัดขวางโดยเก็บข้อมูลย้อนหลัง ในผู้ป่วยที่ตรวจ CT ทรวงอกและช่องท้องทั้งหมด โดยใช้ระบบปรับประแสหลอดอัตโนมัติ ระหว่างกันยายน 2562–มิถุนายน 2563 ที่โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ จำนวน 535 ราย แบ่งเป็น 5 กลุ่มตามขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางสมมูลน้ำ แต่ละกลุ่มแบ่งเป็น 2 กลุ่มย่อย โดยใช้ค่ามัธยฐานของ SSDE ของแต่ละกลุ่มในการแบ่งเป็นกลุ่ม SSDE เกิน และไม่เกินมัธยฐาน เปรียบเทียบปัจจัยที่ศึกษา ได้แก่ เพศ, อายุ, เส้นผ่านศูนย์กลางยังผล, การสแกนภาพถ่ายเพื่อใช้สำหรับการวางแผนการตรวจ (SPR), ตำแหน่งการวางแขนของผู้ป่วย, สิ่งแปลกปลอมหรืออุปกรณ์การแพทย์ และตำแหน่งของผู้ป่วยไม่ตรงศูนย์กลางของแกนทรี ระหว่างกลุ่ม SSDE เกิน กับไม่เกินมัธยฐาน ผลการศึกษา: เพศหญิง, อายุน้อยกว่า 60 ปี, เส้นผ่านศูนย์กลางยังผล เพิ่มโอกาส SSDE เกินมัธยฐานอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value<0.05) และสิ่งแปลกปลอมหรืออุปกรณ์การแพทย์ เพิ่มโอกาส SSDE เกินมัธยฐานที่ระดับนัยสำคัญแบบก้ำกึ่ง (p-value=0.050) ส่วนการวางแขนลงใน SPR แล้วเปลี่ยนยกแขนขึ้นในภาพตัดขวางโอกาส SSDE เกินมัธยฐานไม่ต่างกับการวางแขนลงทั้งใน SPR และภาพตัดขวาง แต่การวางแขนทั้ง 2 แบบนี้เพิ่มโอกาส SSDE เกินมัธยฐานอย่างมีนัยสำคัญ เมื่อเทียบกับการยกแขนขึ้นทั้งใน SPR และภาพตัดขวาง ส่วนการสแกน SPR และตำแหน่งผู้ป่วยไม่ตรงศูนย์กลางของแกนทรีไม่มีความสัมพันธ์กับ SSDE เกินมัธยฐานอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ สรุป: เพศหญิง, อายุน้อยกว่า 60 ปี, เส้นผ่านศูนย์กลางยังผล, สิ่งแปลกปลอมหรืออุปกรณ์การแพทย์ และการวางแขนลงใน SPR มีผลต่อ SSDE โดยเพิ่มโอกาสการได้รับ SSDE สูงเกินมัธยฐาน
Downloads
เอกสารอ้างอิง
International Atomic Energy Agency (IAEA). Dose reduction in CT while maintaining diagnostic confidence: a feasibility/demonstration study [Internet]. 2009 [cited 2019 Oct 2]. Available from: https://www-pub.iaea.org/MTCD/Publications/PDF/te_1621_web.pdf
Brenner DJ, Hall EJ. Computed tomography--an increasing source of radiation exposure. N Eng J Med. 2007;357(22):2277-84. doi: 10.1056/NEJMra072149. PMID: 18046031.
ศุภวิทู สุขเพ็ง. ระบบควบคุมปริมาณกระแสหลอดในเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์: หลักการทำงานและปัจจัยที่มีผลต่อปริมาณรังสี. สงขลานครินทร์เวชสาร [อินเทอร์เน็ต]. 2558 [เข้าถึงเมื่อ 2563 มกราคม 23];33(4):[หน้า 197-206]. เข้าถึงได้จากhttps://medinfo.psu.ac.th/smj2/33_4_2015/5_suppawitoo.pdf
Kalender WA. Dose in x-ray computed tomography. Phys Med Biol. 2014;59(3):R129–50. doi: 10.1088/0031-9155/59/3/R129. PMID: 24434792.
American Association of Physicists in Medicine (AAPM). Size-specific dose estimates (SSDE) in pediatric and adult body CT examination: AAPM report no. 204 [Internet]. 2011 [cited 2018 Oct 30]. Available from: https://www.aapm.org/pubs/reports/RPT_204.pdf
American Association of Physicists in Medicine (AAPM). Use of water equivalent diameter for calculating patient size and size-specific dose estimates (SSDE) in CT: AAPM report no. 220 [Internet]. 2014 [cited 2018 Oct 30]. Available from: https://www.aapm.org/pubs/reports/rpt_220.pdf
Matsubara K, Koshida K, Ichikawa K, Suzuki M, Takata T, Yamamoto T, et al. Misoperation of CT automatic tube current modulation systems with inappropriate patient centering: phantom studies. AJR Am JRoentgenol. 2009;192(4):862-5. doi: 10.2214/AJR.08.1472. PMID: 19304687.
Kaasalainen T, Palmu K, Reijonen V, Kortesniemi M. Effect of patient centering on patient dose and image noise in chest CT. AJR Am J Roentgenol. 2014;203(1):123-30. doi: 10.2214/AJR.13.12028. PMID: 24951205.
Singh S, Petrovic D, Jamnik E, Aran S, Pourjabbar S, Kave ML, et al. Effect of localizer radiograph on radiation dose associated with automatic exposure control: human cadaver and patient study. J Comput Assist Tomogr. 2014;38(2):293-8. doi: 10.1097/RCT.0000000000000035. PMID: 24632938.
Peng W, Li Z, Xia C, Guo Y, Zhang J, Zhang K,et al. A CONSORT-compliant prospective randomized controlled trial: radiation dose reducing in computed tomography using an additional lateral scout view combined with automatic tube current modulation: Phantom and patient study. Medicine (Baltimore). 2017;96(30):e7324. doi: 10.1097/MD.0000000000007324. PMID: 28746180.
Brink M, de Lange F, Oostveen LJ, Dekker HM, Kool DR, Deunk J, et al. Arm raising at exposure-controlled multidetector trauma CT of thoracoabdominal region: higher image quality, lower radiation dose. Radiology. 2008; 249(2):661-70. doi: 10.1148/radiol.2492080169. PMID: 18936319.
Ryu YJ, Choi YH, Cheon JE, Park JE, Kim WS, Kim IO. Effect of arm position, presence of medical devices, and off-centering during acquisition of scout image on automatic tube voltage selection and current modulation in pediatric chest CT. PLoS One. 2018;13(4): e0195807. doi: 10.1371/journal.pone.0195807. PMID: 29664918.
Kanal KM, Butler PF, Sengupta D, Bhargavan-Chatfield M, Coombs LP, Morin RL. U.S. diagnostic reference levels and achievable doses for 10 adult CT examinations. Radiology. 2017;284(1):120-33. doi: 10.1148/radiol.2017161911. PMID: 28221093.
Choudhary N, Rana BS, Shukla A, Oinam AS, Singh NP, Kumar S. PATIENTS DOSE ESTIMATION IN CT EXAMINATIONS USING SIZE SPECIFIC DOSE ESTIMATES. Radiat Prot Dosimetry. 2019;184(2):256–62. doi: 10.1093/rpd/ncy207. PMID: 30496523.
Barreto I, Verma N, Quails N, Olguin C, Correa N, Mohammed TL. Patient size matters: Effect of tube current modulation on size-specific dose estimates (SSDE) and image quality in low-dose lung cancer screening CT. J Appl Clin Med Phys. 2020;21(4):87-94. doi: 10.1002/acm2.12857. PMID: 3225006
Anam C, Haryanto F, Widita R, Arif I, Dougherty G. A fully automated calculation of size-specific dose estimates (SSDE) in thoracic and head CT examinations. J. Phys.: Conf. Ser. 2016;694:012030. doi: 10.1088/1742-6596/694/1/012030.
Rizzo S, Kalra M, Schmidt B, Dalal T, Suess C, Flohr T, et al. Comparison of angular and combined automatic tube current modulation techniques with constant tube current CT of the abdomen and pelvis. AJR Am J Roentgenol. 2006;186(3):673-9. doi: 10.2214/AJR.04.1513. PMID: 16498094.
Svahn TM, Peric L, Ast JC. Influence of different arm positions in the localizer radiograph(s) on patient dose during exposure-controlled CT examinations of the neck to pelvis. Tomography 2021;7(3):313-22. doi: 10.3390/tomography7030028.
Bayer J, Pache G, Strohm PC, Zwingmann J, Blanke P, Baumann T, et al. Influence of arm positioning on radiation dose for whole body computed tomography in trauma patients. J Trauma. 2011;70(4):900-5. doi: 10.1097/TA.0b013e3181edc80e.
Lambert JW, Kumar S, Chen JS, Wang ZJ, Gould RG, Yeh BM. Investigating the CT localizer radiograph: acquisition parameters, patient centering and their combined influence on radiation dose. Br J Radiol. 2015;88(1048):20140730. doi: 10.1259/bjr.20140730. PMID: 25608494.
Harri PA, Moreno CC, Nelson RC, Fani N, Small WC, Doung PA, et al. Variability of MDCT dose due to technologist performance: impact of posteroanterior versus anteroposterior localizer image and table height with use of automated tube current modulation. AJR Am J Roentgenol. 2014;203(2):377-86. doi: 10.2214/AJR.13.11608. PMID: 25055274.
Cluny L, Gillen R, MacDonald N. Optimisation of CT scan planar radiographs [Internet]. [Cited 2021 May 12]. Available from: https://ctug.org.uk/meet17-10-19/Optimisation%20of%20CT%20Scan%20Planar%20 Radiographs.pdf
Svahn TM, Ast JC. EFFECTIVE DOSE AND EFFECT OF DOSE MODULATION FOR LOCALIZER RADIOGRAPHS USING APPLIED AND ALTERNATIVE SETTINGS ON TOSHIBA/CANON CT SYSTEMS. Radiat Prot Dosimetry. 2021;195(3-4):198-204. doi: 10.1093/rpd/ncab030. PMID: 33851201.
Barreto I, Lamoureux R, Olguin C, Quails N, Correa N, Rill L, et al. Impact of patient centering in CT on organ dose and the effect of using a positioning compensation system: Evidence from OSLD measurements in postmortem subjects. J Appl Clin Med Phys. 2019;20(6):141-51. doi: 10.1002/acm2.12594. PMID: 31050136.
Zhang D, Ayala R. Auto couch height positioning compensation – making SUREExposure a smarter dose reduction tool. Tustin, CA: Toshiba American Medical System; 2014 [cite 2020 May 11]. Available from: https://us.medical.canon/download/ct-aq-one-fam-wp-sureexposure
Merzan D, Nowik P, Poludniowski G, Bujila R. Evaluating the impact of scan settings on automatic tube current modulation in CT using a novel phantom. Br J Radiol. 2017;90(1069):20160308. doi: 10.1259/bjr.20160308. PMID: 27845559.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2022 สมาคมรังสีเทคนิคแห่งประเทศไทย
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของสมาคมรังสีเทคนิคแห่งประเทศไทย (The Thai Society of Radiological Technologists)
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับสมาคมรังสีเทคนิคแห่งประเทศไทยและบุคคลากรท่านอื่น ๆในสมาคม ฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
