ค่าความคลาดเคลื่อนของการจัดท่าและขอบเขต CTV to PTV สำหรับมะเร็งบริเวณช่องท้องส่วนบนที่รักษาด้วยการฉายรังสีแบบเทคนิค ปรับความเข้มโดยใช้อุปกรณ์รับภาพอิเล็กทรอนิกส์ในโรงพยาบาลสกลนคร

วิมลมาศ  ทองงาม; ศรายุทธ  ครโสภา; พัฒนพงษ์  แสนชนม์; นวพร  พงษ์ศักดิ์; เนตรชนก ยิ่งสม; เกศมณี  ละลมชัย; ญานิกา  ไวสาริกรรม; สุมาลี ยับสันเทียะ

ผู้แต่ง

วิมลมาศ ทองงาม หน่วยรังสีรักษา กลุ่มงานรังสีวิทยา โรงพยาบาลสกลนคร อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
ศรายุทธ ครโสภา หน่วยรังสีรักษา กลุ่มงานรังสีวิทยา โรงพยาบาลสกลนคร อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
พัฒนพงษ์ แสนชนม์ หน่วยรังสีรักษา กลุ่มงานรังสีวิทยา โรงพยาบาลสกลนคร อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
นวพร พงษ์ศักดิ์ หน่วยรังสีรักษา กลุ่มงานรังสีวิทยา โรงพยาบาลสกลนคร อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร
เนตรชนก ยิ่งสม ภาควิชารังสีเทคนิค คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก
เกศมณี ละลมชัย ภาควิชารังสีเทคนิค คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก
ญานิกา ไวสาริกรรม ภาควิชารังสีเทคนิค คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก
สุมาลี ยับสันเทียะ ภาควิชารังสีเทคนิค คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก

คำสำคัญ:

ความคลาดเคลื่อนของการจัดท่า, มะเร็งช่องท้องส่วนบน, เทคนิคการฉายรังสีแบบปรับความเข้ม, อุปกรณ์รับภาพอิเล็กทรอนิกส์

บทคัดย่อ

บทนำ: ค่าความคลาดเคลื่อนจากการจัดท่าสำหรับผู้ป่วยมะเร็งช่องท้องส่วนบนมีความจำเพาะในแต่ละโรงพยาบาล วัตถุประสงค์: เพื่อหาค่าความคลาดเคลื่อนแบบระบบและแบบสุ่มและค่า CTV to PTV margin สำหรับผู้ป่วยมะเร็งช่องท้องส่วนบนที่รักษาด้วยเทคนิคปรับความเข้มที่ตรวจสอบการรักษาโดยใช้อุปกรณ์รับภาพอิเล็กทรอนิกส์ วิธีการศึกษา: เก็บข้อมูลค่าความคลาดเคลื่อนจากการจัดท่าผู้ป่วยที่เข้ารับการฉายรังสี จำนวน 32 ราย จากระบบ Mosaiq และนำค่าที่ได้มาคำนวณค่าความคลาดเคลื่อนแบบระบบและแบบสุ่มของผู้ป่วยแต่ละรายและกลุ่มประชากร หลังจากนั้นคำนวณค่า CTV to PTV margin โดยใช้สมการของ Van Herk และศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างค่าความคลาดเคลื่อนกับค่าดัชนีมวลกาย อายุ และปริมาตร PTV ผลการศึกษา: ผลการศึกษาพบว่าค่าความคลาดเคลื่อนในแนวศีรษะ-ปลายเท้า แนวซ้าย-ขวา และแนวหน้า-หลัง ของมะเร็งช่องท้องส่วนบนพบว่ามีค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 2.59±1.44, 2.17±0.95, 1.66±0.59 มิลลิเมตร ตามลำดับ ค่าความคลาดเคลื่อนแบบระบบของประชากรในแนวศีรษะ-ปลายเท้า แนวซ้าย-ขวา และแนวหน้า-หลังเท่ากับ 1.44, 0.95 และ 0.59 มิลลิเมตร ตามลำดับ ค่าความคลาดเคลื่อนแบบสุ่มของประชากรในแนวศีรษะ-ปลายเท้า แนวซ้าย-ขวา และแนวหน้า-หลังเท่ากับ 2.59, 2.17 และ 1.66 มิลลิเมตร ตามลำดับ และค่า CTV to PTV margin ในแนวศีรษะ-ปลายเท้า แนวซ้าย-ขวา และแนวหน้า-หลังเท่ากับ 5.42, 3.89 และ 2.62 มิลลิเมตร ตามลำดับ และพบว่าค่าความคลาดเคลื่อนไม่มีความสัมพันธ์กับค่าดัชนีมวลกาย อายุ และ PTV (p-value> 0.05) สรุปผลการศึกษา: ค่า CTV to PTV margin ทั้ง 3 แนวมีค่าไม่เกิน 5 มิลลิเมตร ยกเว้นในแนวศีรษะ-ปลายเท้า ซึ่งผลการวิจัยนี้อาจจะมีประโยชน์ในการทบทวนค่า PTV margin ของโรงพยาบาลต่อไป

Downloads

References

World Health Organization. Cancer burden rise to 18.1 million new cases and 9.6 million cancer deaths in 2018. Int Agency Res Cancer 2018; 2018:3.

Gregoire V, Mackie TR. Dose prescription, reporting and recording in intensity-modulated radiation therapy: a digest of the ICRU Report 83. Imaging in Medicine 2011;3(3):367-373.

เมทินี วิเศษรินทอง. การประเมินค่า CTV to PTV margin ของตำแหน่งการฉายรังสีในผู้ป่วยมะเร็งศีรษะและลำคอ ที่รักษาด้วยเทคนิคการฉายรังสีแบบปรับความเข้มหมุนรอบตัวผู้ป่วย โดยใช้เครื่องถ่ายภาพเอกซเรย์คอมพิวเตอร์แบบโคน. วารสารสมาคมรังสีรักษาและมะเร็งวิทยาแห่งประเทศไทย 2559;22(1):39-46.

Caruana K, Refalo N, Spiteri D, Couto JG, Zarb F, Bezzina P. PTV margin calculation for head and neck patients treated with VMAT: a systematic literature review. Journal of Radiotherapy in Practice 2022;21(4):586-593.

วิมลมาศ ทองงาม, สุมาลี ยับสันเทียะ. การประเมินค่าความคลาดเคลื่อนของตำแหน่งการฉายรังสีในผู้ป่วยมะเร็งศีรษะและลำคอด้วยเทคนิคการฉายรังสีแบบปรับความเข้มโดยใช้อุปกรณ์รับภาพอิเล็กทรอนิกส์. วารสารโรงพยาบาลสกลนคร. 2564;24(3):1-11.

วิมลมาศ ทองงาม, สุมาลี ยับสันเทียะ. การเปรียบเทียบความคลาดเคลื่อนของการจัดท่าผู้ป่วยมะเร็งต่อมลูกหมากด้วยอุปกรณ์ยึดตรึงสามชนิดในเทคนิคการฉายรังสีความเข้ม. Journal of Thai Association of Radiation Oncology 2021; 27:102-115.

Leszczyńska P, Leszczyński W, Wydmański J, Kinga D, Kaletka AN, Tukiendorf A, et al. Delineation of margins for the planning target volume (PTV) for image-guided radiotherapy (IGRT) of gastric cancer based on intrafraction motion. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention: APJCP 2017;18(1):37.

Tong Y, Gong G, Chen J, Lu J, Liu T, Cheng P, et al. The heterogeneous CTV-PTV margins should be given for different parts of tumors during tomotherapy. Oncotarget 2017;8(51):89086-94.

Yamane T. Statistics: An introductory analysis – 2nd ed. New York: Harper and Row; 1967.

Van Herk M, Remeijer P, Rasch C, Lebesque JV. The probability of correct target dosage: dose-population histograms for deriving treatment margins in radiotherapy. International Journal of Radiation Oncology Biology Physics 2000;47(4):1121-1135.

Chu KY, Cooke R, Van den Heuvel F, Mukherjee S, Hawkins MA. Impact of abdominal compression on setup error and image matching during radical abdominal radiotherapy. Technical Innovations & Patient Support in Radiation Oncology 2019; 12:28-33.

Trifiletti DM, Zaorsky NG. Absolute Clinical Radiation Oncology Review. 1st Edition, Springer; 2019.

Hong T, Das P. Radiation therapy for gastrointestinal cancers. Cham, Switzerland: Springer International Publishing; 2017.

Wang D, Hu K, Zhang F. Impact of Body Mass Index and Abdominal Subcutaneous Fat Thickness of Setup Errors in Postoperative Cervical Cancer Patients Underwent Daily Image-Guided Radiation Therapy. International Journal of Radiation Oncology Biology Physics 2021 ;111(3): e623.