ผลของการปรับค่าเทคนิคการถ่ายภาพรังสีต่อค่าดัชนีเบี่ยงเบนของปริมาณรังสีและค่าปริมาณรังสีอ้างอิงจากภาพถ่ายรังสีทรวงอกแบบดิจิทัลในโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชหล่มเก่า

บทคัดย่อ

บทนำ: ค่าดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี (Deviation index; DI) ในระบบสร้างภาพทางรังสีแบบดิจิทัล (Digital Radiography; DR) นั้นมีความสำคัญ ในการกำหนดค่าเทคนิคถ่ายภาพรังสีให้มีความเหมาะสม วัตถุประสงค์การศึกษา: เพื่อหาค่าเทคนิคถ่ายภาพรังสีทรวงอกแบบดิจิทัล ที่มีความเหมาะสม ตามมาตรฐานสากล ของสมาคมนักฟิสิกส์การแพทย์แห่งสหรัฐอเมริกา (American Association of Physicists in Medicine ; AAPM) ฉบับ 116 โดยที่ค่าปริมาณรังสีผ่านเข้าผิว (Entrance Skin Air Kerma ; ESAK) ในระดับหน่วยงาน มีค่ามัธยฐานไม่เกินค่าปริมาณรังสีอ้างอิงในการถ่ายภาพรังสีวินิจฉัยทางการแพทย์ของประเทศไทย พ.ศ. 2566 รวมทั้งเปรียบเทียบค่าดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี ค่าปริมาณรังสีผ่านเข้าผิว  ในช่วงก่อนและหลังการปรับค่าเทคนิคถ่ายภาพรังสีทรวงอก วิธีการศึกษา: หาค่าเทคนิคใหม่ของการถ่ายภาพรังสีทรวงอก สำหรับเครื่องเอกซเรย์โตชิบ้ารุ่น KXO-32s ชุดอุปกรณ์สร้างภาพระบบดิจิทัล เครื่องหมายการค้า PIXXGEN1417 โดยใช้หุ่นจำลองส่วนทรวงอก เก็บข้อมูลค่าความต่างศักย์ไฟฟ้าสูงสุดของหลอดเอกซเรย์  (kVp) กระแสหลอดคูณเวลา (mAs) ค่าปริมาณรังสีผ่านเข้าผิว และค่าดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี จากแต่ละเทคนิค เพื่อหาค่าเทคนิคการถ่ายภาพรังสีทรวงอกแบบดิจิทัล ที่มีความเหมาะสมตามมาตรฐาน AAPM ที่กำหนดค่าดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี ให้อยู่ระหว่าง ±3 และค่าปริมาณรังสีผ่านเข้าผิวตามค่าปริมาณรังสีอ้างอิงของไทย ที่กำหนดไว้ไม่เกิน 0.40 มิลลิเกรย์ จากนั้นทำการทดลองและเก็บรวบรวมข้อมูล จากกลุ่มอาสาสมัคร จำนวน 68 ราย ที่มีช่วงอายุ 20-60 ปี ส่วนสูง 150-190 เซนติเมตร น้ำหนัก 45-75 กิโลกรัม และค่าดัชนีมวลกาย 18.5-22.9 กิโลกรัมต่อตารางเมตร ผลการศึกษา: พบว่าก่อนปรับค่าเทคนิคถ่ายภาพรังสีทรวงอก ค่าเฉลี่ยของ kVp ของการถ่ายภาพ คือ 117.41±1.51 ค่าเฉลี่ย mAs คือ 3.71±0.76 mAs ได้ค่าเฉลี่ยดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสีของภาพถ่ายรังสีเท่ากับ -4.11±0.91 และค่ามัธยฐานของปริมาณรังสีผ่านเข้าผิว เท่ากับ 0.22 มิลลิเกรย์ หลังปรับค่าเทคนิคการถ่ายภาพรังสีทรวงอก ค่า kVp ของการถ่ายภาพเท่ากับ 124  kVp ค่า mAs เท่ากับ 4.5 ได้ค่าเฉลี่ยดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสีของภาพถ่ายรังสีเท่ากับ -2.38±0.53 และค่ามัธยฐานของปริมาณรังสีผ่านเข้าผิวเท่ากับ 0.27 มิลลิเกรย์ เมื่อทำการเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี และจำนวนร้อยละของภาพที่ผ่านมาตรฐาน ในช่วงก่อนและหลังปรับค่าเทคนิคถ่ายภาพรังสีทรวงอก พบว่าค่าเฉลี่ยดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P-value < 0.001) โดยมีจำนวนภาพถ่ายรังสีที่มีค่าดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน เพิ่มขึ้นเป็น 85% เมื่อเปรียบเทียบกับในช่วงก่อนปรับค่าเทคนิคถ่ายภาพรังสีทรวงอก (8%) สรุปผลการศึกษา: จากการวิจัยสรุปได้ว่าภาพถ่ายทางรังสีทรวงอกด้วยค่าเทคนิคแบบใหม่ มีค่าดัชนีการเบี่ยงเบนของปริมาณรังสี อยู่ในช่วงเกณฑ์มาตรฐานของ AAPM และมีค่าปริมาณรังสีผ่านเข้าผิวไม่เกินจากค่าปริมาณรังสีอ้างอิงของไทย  ดังนั้นการศึกษานี้จึงแนะนําให้ใช้เทคนิคการถ่ายภาพรังสีแบบใหม่สําหรับการถ่ายภาพรังสีทรวงอกแบบดิจิทัล