การสอบสวนวัณโรคดื้อยาในพื้นที่อำเภอแก้งคร้อ ระหว่างตุลาคม พ.ศ. 2561 ถึงสิงหาคม พ.ศ. 2562

บทคัดย่อ

ระหว่างตุลาคม พ.ศ.2561 ถึงสิงหาคม พ.ศ. 2562 โรงพยาบาลแก้งคร้อ จังหวัดชัยภูมิ พบผู้ป่วยวัณโรคดื้อยารายใหม่ 6 ราย โดยในพ.ศ. 2558 ถึง พ.ศ. 2561 มีอุบัติการณ์วัณโรคดื้อยาในพื้นที่เพียง 4 ราย ผู้จัดทำจึงสอบสวนอุบัติการณ์ในครั้งนี้ เพื่อตรวจสอบว่าอุบัติการณ์วัณโรคดื้อยาที่พบเป็นการระบาดแบบกลุ่มก้อนหรือไม่ ศึกษาแบบ Cross-sectional เก็บข้อมูลผู้ป่วยวัณโรคดื้อยา 6 รายที่พบจากฐานข้อมูลโรงพยาบาลแก้งคร้อและลงพื้นที่สำรวจสิ่งแวดล้อม ผลการศึกษาพบว่า คาดว่าไม่ใช่การระบาดแบบกลุ่มก้อน ผู้ป่วยรายที่ 1, 3 และ 5 อยู่ตำบลโคกกุง แต่คนละหมู่ รายที่ 1 เชื้อดื้อยาไอโซไนอะซิด รายที่ 3 และ 5 เป็น Multidrug-resistant TB (MDR-TB) แต่รายที่ 5 แสดงอาการกรกฎาคม 2561 ที่จังหวัดชลบุรี รายที่ 3 แสดงอาการเมษายน 2561 อยู่อำเภอแก้งคร้อ ผู้ป่วยรายที่ 2, 4 และ 6 เป็น MDR-TB อยู่ตำบลหลุบคา ท่ามะไฟหวาน และหนองขาม แสดงอาการธันวาคม 2560, กุมภาพันธ์ 2562 และกันยายน 2558 ตามลำดับ สมมติฐานการเกิดวัณโรคดื้อยาแบบปฐมภูมิ เกิดได้ในผู้ป่วยทุกรายโดยอาจรับเชื้อจากต่างพื้นที่ ผู้ป่วย 3 ราย เป็นเบาหวานควบคุมระดับน้ำตาลไม่ดีเพิ่มความเสี่ยงต่อเชื้อวัณโรคดื้อยา การดื้อยาแบบทุติยภูมิอาจเกิดในผู้ป่วย 3 ราย คือ รายที่ 2 มีประวัติว่าเคยมีน้ำในเยื่อหุ้มปอด ไม่ทราบวินิจฉัย รายที่ 5 และ 6 จากการกินยาไม่สม่ำเสมอ ในอนาคตมีมาตรการเฝ้าระวังวัณโรคดื้อยา คือ หากมีผู้ติดเชื้อวัณโรครายใหม่อาศัยในพื้นที่ที่เคยมีอุบัติการณ์หรือเป็นผู้สัมผัสในการศึกษานี้ ถ้าเสมหะ AFB ผลบวกจะส่งตรวจ Line probe assays ถ้าเสมหะ AFB ผลลบ ส่งตรวจ Sputum gene Xpert หากพบการดื้อยาไรแฟมพิซิน จะส่งเสมหะเพาะเลี้ยงเชื้อวัณโรคและส่งต่อเพื่อรักษาแบบ MDR-TB ระหว่างรอผล สรุปคือ อุบัติการณ์ผู้ป่วยวัณโรคดื้อยาในครั้งนี้ไม่ใช่การระบาดแบบกลุ่มก้อน ขณะนี้มีมาตรการเฝ้าระวังวัณโรคดื้อยาคือส่งตรวจหาหลักฐานการดื้อยาในครั้งแรกที่วินิจฉัยในผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง