การศึกษาจารีตบุญเดือนหกของกลุ่มชาติพันธุ์ไทลาวในราชอาณาจักรไทย และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

บทคัดย่อ

การศึกษาจารีตบุญเดือนหกของกลุ่มชาติพันธุ์ไทลาวในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของราชอาณาจักรไทยและในสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาจารีตประเพณีของบุญเดือนหกเพื่อฟื้นฟูนิเวศวิทยาวัฒนธรรมและหมู่บ้านสาธารณสุขแบบอย่าง ในราชอาณาจักรไทยและสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ใช้การวิจัยเชิงชาติพันธุ์วรรณนา ตามแนวทางคลิปฟอร์ด เกียร์ซ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยวิธีการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและการสัมภาษณ์เจาะลึก คัดเลือกกลุ่มเป้าหมายแบบเจาะจงจากผู้นำชุมชน ปราชญ์ชาวบ้านและประชาชนทั่วไป ในจังหวัดยโสธร ราชอาณาจักรไทย จำนวน 25 คน และแขวงสะหวันนะเขต สปป.ลาว 25 คน ระยะเวลาดำเนินการ ปี พ.ศ. 2561-2564 ผลการศึกษา พบว่า บั้งไฟ เป็นประดิษฐกรรมที่มนุษย์สร้างขึ้น ซึ่งเป็นเหตุปัจจัยปรับเปลี่ยนอุตุนิยามในเดือนหก ทั้งพีชนิยามและจิตนิยามมีปฏิสัมพันธ์กับคติชนวิทยาในงานวิจัยนี้เรียกรวมว่า จารีตเดือนหกหรือฮีตเดือนหก ประกอบด้วย กฎธรรมชาติที่สัมพันธ์เกี่ยวเนื่องหรืออิทัปปัจจยตา กฎธรรมชาติที่สมดุลกันและกฎธรรมชาติที่เป็นคู่ปรับกัน ซึ่งเชื่อมโยงระหว่างอุตุนิยามกับจิตนิยาม (วิญญาณ)  แสดงเชิงประจักษ์การเกี่ยวเนื่องของเหตุปัจจัยระหว่างดิน น้ำ ไฟ ลม อากาศ ฟ้า เมฆ หมอก ฝน พืชและจิตวิญญาณ เป็นจุดเวลาของการเริ่มต้นใช้ชีวิตสอดคล้องกฎธรรมชาติ (นิยาม5) ส่วนการฟื้นฟูระบบนิเวศทางวัฒนธรรม การผลิตอาหารและยาเพื่อการสาธารณสุขควรยึดถือหลักธรรมะในอังคุตตรนิกายว่า กรรมเป็นเหมือนนาข้าว วิญญาณเป็นเหมือนเมล็ดข้าวเปลือก ตัณหาเป็นเหมือนยางในเมล็ดข้าว กล่าวคือ 1) ชุมชนที่ประกอบกรรมดีด้วยศีลบริสุทธิ์ในฮีตเดือนหก ฝนฟ้าอากาศอำนวย ผืนนา เมล็ดข้าวคือจิตวิญญาณที่เจริญงอกงาม 2) ฟ้าและฝนมีนัยสำคัญต่อชุมชนเกษตรกรรม ควรสร้างกระแสค่านิยมให้วัดเป็นศูนย์กลางกิจกรรมฮีตคอง ควรใช้ตัวชี้วัดหมู่บ้านศีล 5 เพิ่มประสิทธิภาพการปกครอง และการสาธารณสุขควรฟื้นฟูอาหารพื้นบ้านบางอย่างให้ชุมชนบริโภคเพื่อสุขภาพที่ดี