ผลของการพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ในการใช้แอปพลิเคชัน สมาร์ท อสม. เพื่อการเฝ้าระวังและควบคุมโรคไข้เลือดออกในพื้นที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านสบไพร ตำบลบ้านเป้า อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง
คำสำคัญ:
โปรแกรมการพัฒนาศักยภาพ อสม.,, แอปพลิเคชั่น สมาร์ท อสม., โรคไข้เลือดออกบทคัดย่อ
การวิจัยกึ่งทดลองครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเปรียบเทียบคะแนนความรู้ ทักษะในการควบคุมและจัดการลูกน้ำยุงลายของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และค่าดัชนีสัดส่วนของบ้านที่พบลูกน้ำ สัดส่วนของภาชนะที่พบลูกน้ำ และสัดส่วนของภาชนะที่พบลูกน้ำต่อบ้าน 100 หลังคาเรือน ก่อนและหลังได้รับโปรแกรมการพัฒนาศักยภาพ อสม. ในการใช้แอปพลิเคชัน สมาร์ท อสม. กลุ่มตัวอย่างคือ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน จำนวน 55 คน เก็บข้อมูลระหว่างเดือนมกราคม-มีนาคม 2568 เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ โปรแกรมการพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการใช้แอปพลิเคชัน สมาร์ท อสม. แบบประเมินความรู้ ทักษะ แบบบันทึกค่าดัชนีลูกน้ำยุงลาย วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและการทดสอบ dependent t-test ผลการศึกษาพบว่า ภายหลังได้รับโปรแกรมการพัฒนาศักยภาพฯ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน มีค่าเฉลี่ยคะแนนความรู้และทักษะในการควบคุมและจัดการลูกน้ำยุงลายเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001) และค่าดัชนีสัดส่วนของบ้านที่พบลูกน้ำ สัดส่วนของภาชนะที่พบลูกน้ำ และสัดส่วนของภาชนะที่พบลูกน้ำต่อบ้าน 100 หลังคาเรือนลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) ซึ่งการพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านให้มีความรู้และทักษะในการบันทึกข้อมูลอย่างถูกต้องในแอปพลิเคชัน สมาร์ท อสม. ด้วยการเสริมสร้างพลังอำนาจการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในงานสาธารณสุขสามารถเพิ่มประสิทธิภาพในการเฝ้าระวังและควบคุมโรคไข้เลือดออกได้
เอกสารอ้างอิง
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. แผนยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ 20 ปี (ด้านสาธารณสุข). นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข; 2561.
กรมควบคุมโรค. รายงานสถานการณ์โรคไข้เลือดออก พ.ศ. 2567 ประจำสัปดาห์ที่ 52 [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: กรมควบคุมโรค; 2568 [เข้าถึงเมื่อ 11 มกราคม 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://lookerstudio.google.com/u/0/reporting/43e588b9-9773-4918-a56b-76d446496e61/page/p_48wsohppdd
กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือ อสม. “สมาร์ท อสม. และ อสม. หมอประจำบ้าน” ปีงบประมาณ 2565 [อินเทอร์เน็ต]. 2565 [เข้าถึงเมื่อ 2 มีนาคม 2565]. เข้าถึงได้จาก: https://hss.moph.go.th/HssDepartment/file_reference/202204251434510886.pdf
ไพฑูรย์ เสริมศิริมงคล, พระปลัดประพจน์ อยู่สำราญ, พระมหาบุณเลิศ ช่วยธานี.อสม. 4.0: การพัฒนาศักยภาพเพื่อการเป็นอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านต้นแบบ ในตำบลคลองมะเดื่อ อำเภอกระทุ่มแบน จังหวัดสมุทรสาคร. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลสุวรรณภูมิ. 2567;6(3):864-877.
กุสุมา ศรีปลั่ง.ผลของโปรแกรมพัฒนาศักยภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขในการป้องกันโรคไข้เลือดออกด้วยแอปพลิเคชัน อสส. ออนไลน์ เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร [การศึกษาค้นคว้าอิสระ]. นนทบุรี: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช; 2566.
Petchsri, P., Prangtip, N., Rattanaumpawan, P., Uengkrongtham, N., Sawang, S., & Chongsuvivatwong, V. (2021). Potential Development of Digital Environmental Surveillance System in Dengue Control: A Qualitative Study. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences, 9(E), 1293–1300. https://doi.org/10.3889/oamjms.2021.7653
Kongpan K, et al. Development of Web Application to Support Dengue Investigation Team of Communicable Disease Control Operations Unit in Phang Nga Province. Thai J Public Health. 2025;55(1):1086–1116.
สำนักงานสาธารณสุขอำเภอเมืองลำปาง. สถานการณ์ไข้เลือดออกอำเภอเมือง จังหวัดลำปาง สัปดาห์ที่ 1–29 (1 มกราคม–27 กรกฎาคม 2567). ลำปาง: สำนักงานสาธารณสุขอำเภอเมืองลำปาง; 2567.
โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านสบไพร. รายงานสถานการณ์โรคไข้เลือดออกย้อนหลัง 5 ปี (2563–2567). ตำบลบ้านเป้า อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง: รพ.สต.บ้านสบไพร; 2567.
Kruahong, N., Carter, K. F., Carter, B. M., & Williams, R. C. (2023). Community empowerment: A concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 79(6), 2302–2313. https://doi.org/10.1111/jan.15613
Bloom, B. S. (1956). Taxonomy of Educational Objectives: The Classification of Educational Goals. New York: David McKay Company.
Ebel, R. L., & Frisbie, D. A. (1991). Essentials of Educational Measurement (5th ed.). Prentice-Hall.
ธีรศักดิ์ คันศร, กุลชญา ลอยหา, จำาลอง วงศ์ประเสริฐ, เด่นดวงดี ศรีสุระ. ผลของโปรแกรมการเสริมสร้างพลังอำนาจอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านด้านการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในเขตเมืองอุบลราชธานี. สํานักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น. 2562;23(3):25-35.
Seidel E, Cortes T, Chong C. Digital Health Literacy. PSNet [Internet]. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality, US Department of Health and Human Services; 2023. [cited 2025 Jun 21]. Available from: https://psnet.ahrq.gov/primer/digital-health-literacy
ชมัยพร กาญจนพันธุ์. การพัฒนาแอปพลิเคชันเพื่อเก็บข้อมูลลูกน้ำยุงลายในชุมชนบนระบบปฏิบัติการแอนดรอยด์. วารสารวิชาการมหาจุฬา. 2565;9(3):135-144.
พันธะกานต์ ยืนยง, บุญหลาย สรสิงห์, วรยุทธ นาคอ้าย, ปรีชา สุวรรณทอง. การพัฒนานวัตกรรม “แอปพลิเคชัน SMART BRN” สำหรับการเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกสำหรับอาสาสมัครสาธารณสุข: กรณีศึกษาหมู่บ้านเมืองทองซิตี้ - แหลมฉบังกรีนวิลล์ หมู่ที่ 1 ชุมชนจุกกะเฌอ ตำบลบึง อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี. วารสารสหวิชาการเพื่อสุขภาพ. 2565;4(2):54-61.
การพัฒนาระบบฐานข้อมูลเฝ้าระวังทางระบาดวิทยาและระบบติดตามการควบคุมโรคไข้เลือดออกตามมาตร 3-3-1 ด้วย applications จาก Google drive พื้นที่จังหวัดยโสธร. Thailand Digital Journal [Internet]. [cited 2025 Jun 18]. Available from: https://thaidj.org/index.php/JHS/article/download/7186/6589
