ผลของการใช้โปรแกรมการดูแลสุขภาพช่องปากด้วยตนเองและอาการเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด โรงพยาบาลอุตรดิตถ์

สายฤดี นาคสนอง

doi:10.1016/hscr.v37i1.256998

ผู้แต่ง

สายฤดี นาคสนอง กลุ่มงานการพยาบาลตรวจรักษาพิเศษ โรงพยาบาลอุตรดิตถ์

DOI:

https://doi.org/10.1016/hscr.v37i1.256998

คำสำคัญ:

ภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ, ทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเร็ม, โปรแกรมการดูแลช่องปาก

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อเปรียบเทียบอาการเยื่อบุช่องปากอักเสบของผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำ บัดระหว่างกลุ่มที่ได้รับโปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเอง และกลุ่มที่ได้รับการดูแลตามมาตรฐานเดิม
วิธีการศึกษา: เป็น intervention research รูปแบบ clustered non-randomized design ศึกษาในผู้ป่วยโรคมะเร็งที่ได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบำ บัด อายุ 20-80 ปีขึ้นไป ณ หน่วยเคมีบำ บัด โรงพยาบาลอุตรดิตถ์ จำนวน 96 คน กลุ่มทดลองเป็นผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำ บัดวันจันทร์ พุธ ศุกร์ ใช้โปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองจำ นวน 48 คน ส่วนกลุ่มควบคุมเป็นผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำ บัดวันอังคารและพฤหัส เป็นกลุ่มที่ได้รับการดูแลตามมาตรฐานเดิมจำ นวน 48 คนเท่ากัน บันทึกสภาพช่องปากผู้ป่วยวันแรก วันที่ 7 และ 14 วิเคราะห์เปรียบเทียบอุบัติการณ์และระดับความรุนแรงของการเกิดเยื่อบุช่องปากอักเสบระหว่าง 2
กลุ่ม ด้วยการทดสอบ t-test และ exact probability test และปรับความแตกต่างของลักษณะเบื้องต้นด้วยสถิติ multivariable logistic regression
ผลการศึกษา: เมื่อเปรียบเทียบผลการใช้โปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม พบว่ามีอุบัติการณ์การเกิดเยื่อบุช่องปากอักเสบและระดับความรุนแรง แตกต่างอย่างมีนัยสำ คัญทางสถิติ การใช้โปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองมีแนวโน้มลดการเกิดเยื่อบุช่องปากอักเสบได้ (p=0.070) และลดระดับความรุนแรงของเยื่อบุช่องปากอักเสบลงได้ชัดเจน (p=0.001)
สรุป: ควรสนับสนุนให้มีการใช้โปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองในการปฏิบัติทางคลินิกต่อไป

คำสำคัญ: ภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ, ทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเร็ม, โปรแกรมการดูแลช่องปาก, ผู้ป่วยโรคมะเร็ง, การรับยา
เคมีบำ บัด

เอกสารอ้างอิง

สถาบันมะเร็งแห่งชาติ กรมการแพทย์.Cancer in Thailand Vol.IX 2013-2015

กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข.สถิติสาธารณสุข 2560

กิติยา พงษ์สุพจน์, จุฑารัตน์ ฉิมเรือง, ชายแดน อินต๊ะปา, ทิพย์ฤทัย ประยูรวงศ์, วัลดา สว่างอรุณ. การศึกษาภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยสูงอายุโรคมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด. J Gerontol Geriatr Med 2020; 19:121-33.

อนุสสรา ส่งทอง.การดูแลผู้ป่วยที่มีภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ.Journal of Thai Society of Therapeutic Radiology and oncology 2014; 20(1): 77-82

Dodd MJ, Miaskowski C. The PRO – SELF program: A self-care intervention program for patients receiving cancer treatment. Seminar in Oncology Nursing. 2000 ;16 (4): 300-307.

Whitlock KB. Supportive care therapies for patients with cancer.Textbook of therapeutics drug and disease management (8th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2006.

Roger BB. Mucositis in the oncology patient. Nursing Clinic of North America. 2001; 36(4): 745-760.

เอมอร สุวรรณพิวัฒน์, วงจันทร์ เพชรพิเชษฐเชียร และโขมพักตร์ มณีวัต. ผลของโปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองร่วมกับการอมกลั้วปากด้วยน้ำมันมะพร้าวต่ออาการเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด. วารสารสภาการพยาบาล 2560; 32(1):18-31.

ปณิตา คุณสาระ, พรรณวดี พุธวัฒนะ และธิราภรณ์ จันทร์ดา. ผลของโปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองต่ออาการเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด. รามาธิบดีพยาบาลสาร 2556; มกราคม-เมษายน : vol. 19 No. 1.

Olem DE. Nursing concepts of practice. (6th ed.) St. Louis. MO: Mosby-Year Book. 2001.

เนตรสุวีณ์ เจริญจิตสวัสดิ์. ผลการส่งเสริมโปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองต่ออาการเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัดแบบผู้ป่วยนอก วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิตสาขาการพยาบาลผู้ใหญ่ คณะพยาบาลศาสตร์ จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย. 2547

วันทนีย์ ดวงแก้ว, วงจันทร์ เพชรพิเชฐเชียร และ วิภา แซ่เซี้ย. ผลของระบบการพยาบาลแบบสนับสนุนและให้ความรู้ต่ออาการปากแห้งและเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยมะเร็งศรีษะและคอที่ได้รับรังสีรักษา. วารสารนราธิวาสราชนครินทร์ 2554; 3(3) : 1-16.

Nishimura N, Nakano K, Ueda K, Kodaira M, Yamada S, Mishima Y, et all. Prospective evaluation of incidence and severity of oral mucositis induced by conventional chemotherapy in solid tumors and malignant lymphomas.Supportive care in cancer. 2012; 20(9): 2053-2059.

ประดับเพชร กล้าทางถูก. อุบัติการณ์ของการเกิดเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยา

เคมีบำบัดสูตรที่มี 5FU หยดเข้าหลอดเลือดดำเป็นเวลาต่อเนื่องอย่างน้อย 4 ชั่วโมง. มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น. 2556

ณัฐธยาน์ ชาบัวคำ, พรรณวดี พุธวัฒนะ, ธิราภรณ์ จันทร์ดา. ผลของโปรแกรมการดูแลช่องปากด้วยตนเองร่วมกับกลีเซอรีนพญายอและเจลแป๊ะตำปึงต่อภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด. รามาธิบดีพยาบาลสาร 2557; 20(2):145-62.