การพัฒนารูปแบบการให้บริการสนับสนุนการกินยาต้านไวรัสอย่างต่อเนื่องในผู้ป่วยและผู้ติดเชื้อเอชไอวีในพื้นที่ภาคอีสาน ประเทศไทย

บทคัดย่อ

โครงการวิจัยและพัฒนาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบในการให้บริการรักษาด้วยยาต้านไวรัสเอดส์ ที่ส่งเสริมการกินยาอย่างต่อเนื่องในผู้ป่วยและผู้ติดเชื้อเอชไอวี ในเขตภาคอีสานในพื้นที่สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 อุบลราชธานี ใช้ขั้นตอนในการพัฒนารูปแบบสี่ขั้นตอนคือ 1) การสร้างแบบจำลองรูปแบบการให้บริการฯจากแนวคิดทฤษฎี 2) เก็บรวบรวมข้อมูลและปัญหาอุปสรรคเพื่อนำมาพัฒนารูปแบบฯ โดยนักวิจัย 3) นำรูปแบบการให้บริการฯ ไปพัฒนาร่วมกับผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องและผู้เชี่ยวชาญ และ 4) การนำรูปแบบไปใช้และประเมินผลรูปแบบ ทำการศึกษาในโรงพยาบาลทั่วไป 5 แห่ง กลุ่มเป้าหมายคือกลุ่มผู้ให้บริการทั้งเจ้าหน้าที่ทีมสุขภาพ กลุ่มแกนนำที่ให้บริการผู้ติดเชื้อในคลินิกฯ และผู้รับผิดชอบงานเอดส์ระดับจังหวัดเก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์กลุ่มและการประชุมแบบมีส่วนร่วมในการพัฒนารูปแบบฯ กลุ่มผู้ติดเชื้อที่มารับบริการที่คลินิกยาต้านไวรัสในคลินิกบริการฯ จำนวน 330 ราย เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์ตามแบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงประมาณด้วยสถิติ เชิงพรรณนา

ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 58.7 มี CD >200 ร้อยละ 86.4 มีระดับปริมาณไวรัสในเลือดระดับ <50 ก๊อบปี้ ร้อยละ 94.3 ไม่ป่วยเป็นโรคติดเชื้อฉวยโอกาส ร้อยละ 84.9 ระยะเวลาในการกินยาต้านไวรัสเฉลี่ย (mean) 7.6 ปี เป็นสมาชิกชมรมหรือเครือข่ายผู้ติดเชื้อร้อยละ 53.3 ไม่ได้รับเงินช่วยเหลือ ร้อยละ 56.0 ปัญหาอุปสรรคการนำรูปแบบการให้บริการฯ ไปปฏิบัติที่ส่งผลต่อความต่อเนื่องของการกินยาต้านไวรัสคือปัญหาเรื่องการสื่อสารข้อมูลผลการรักษากับผู้รับบริการ ความล่าช้าในการเปลี่ยนสิทธิ์การรักษา การขาดการเตรียมความพร้อมผู้ติดเชื้อเรื่องการรักษา การเปิดเผยข้อมูลผู้ติดเชื้อจากระบบการส่งต่อ รูปแบบการให้บริการคือการให้บริการดูแลรักษาผู้ติดเชื้อเอชไอวี ของคลินิกยาต้านไวรัสของโรงพยาบาลทั่วไปทั้ง 5 แห่งในพื้นที่สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 อุบลราชธานี พบว่า เป็นการให้บริการที่ประกอบด้วย สี่องค์ประกอบ คือการบริการความครอบคลุมในมิติกาย จิตใจ และสังคม การบริการโดยทีมสหวิชาชีพและอาสาสมัครแกนนำผู้ติดเชื้อ การบริการที่มีความต่อเนื่องจากคลินิกถึงครอบครัวผู้ติดเชื้อและในชุมชน และการบริการในคลินิกโรงพยาบาลที่เน้นให้บริการแบบเบ็ดเสร็จในจุดเดียว โดยมีกระบวนการให้บริการในคลินิกบริการคือการเตรียมความพร้อมผู้ติดเชื้อ การบริการดูแลรักษาด้วยยาต้านไวรัส และบริการส่งต่อเพื่อให้บริการเกิดความต่อเนื่องจากคลินิกถึงบ้านและชุมชนที่ผู้ติดเชื้อยู่อาศัย ซึ่งเป็นการให้บริการรักษาที่ให้ความสำคัญกับการเตรียมความพร้อมทั้งด้านความรู้และวิธีปฏิบัติในการกินยาต้านไวรัส ควบคู่ไปกับการให้บริการทางด้านจิตและสังคม โดยให้บริการทั้งจากทีมเจ้าหน้าที่แบบสหวิชาชีพ และจากอาสาสมัครแกนนำเพื่อนผู้ติดเชื้อ ที่เป็นผู้ที่มีทั้งความรู้และประสบการณ์ตรงจากการรักษาด้วยยาต้านไวรัส และการให้บริการโดยอาสาสมัครแกนนำในกลุ่มเฉพาะเช่น กลุ่มชายรักชาย และกลุ่มเยาวชน