รูปแบบการดำเนินงานควบคุมยาสูบที่มีประสิทธิผลและคุณลักษณะ/ทักษะที่สำคัญของบุคลากรในการควบคุมการบริโภคยาสูบระดับจังหวัด

บทคัดย่อ

องค์การอนามัยโลกได้กำหนดให้ยาสูบเป็น 1 ใน 9 ปัจจัยเสี่ยงหลักที่สำคัญของโรคไม่ติดต่อ โดยกำหนดให้ลดการบริโภคยาสูบลง 30% ภายในปี 2568 โดยสถานการณ์การบริโภคยาสูบปี 2550 – 2557 ในประเทศไทยมีแนวโน้มคงที่ พบผู้เสียชีวิตมากกว่า 50,000 ราย/ปี และส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนทุกกลุ่ม ลดการสูญเสียทางเศรษฐกิจ ไม่น้อยกว่าปีละ 52,189 ล้านบาท คิดเป็น 0.54% ของ GDP ปัจจุบันการดำเนินงานควบคุมการบริโภคยาสูบในระดับจังหวัด ยังขาดการกำหนดรูปแบบและโครงสร้างการดำเนินงานที่ชัดเจนแล้วแต่บริบทพื้นที่ จากการศึกษาในจังหวัดที่มีอัตราการบริโภคยาสูบลดลง และจังหวัดที่มีอัตราบริโภคยาสูบเพิ่มขึ้น แตกต่างกันร้อยละ 10 - 20 สุ่มเลือกตามเขตของสำนักงานป้องกันควบคุมโรค (สคร.) ได้ สคร. เขต 11 (นครศรีธรรมราช), 6 (ขอนแก่น), 10 (เชียงใหม่), 1 (กรุงเทพมหานคร) และเลือกอย่างละ 2 จังหวัดที่มีอัตราเพิ่มและลดสูงสุด ที่มีรูปแบบการดำเนินงานแตกต่างกัน มีการใช้หลายมาตรการและต้องได้รับความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการดำเนินงาน

รูปแบบการดำเนินงานควบคุมยาสูบที่มีประสิทธิผลต้ององค์ประกอบและการดำเนินงานที่สำคัญ ดังนี้ องค์ประกอบที่สำคัญในการดำเนินงานควบคุมยาสูบคือต้องมีการกำหนดนโยบาย จัดทำแผนงาน มีผู้รับผิดชอบที่ชัดเจน อีกทั้งผู้บริหารต้องให้ความสำคัญ กำหนดเป็นยุทธศาสตร์ของจังหวัด ต้องการการทำงานรวมกันระหว่างภาคีเครือข่ายทั้งภาครัฐ เอกชน และภาคประชาสังคมที่เข้ามามีส่วนร่วมเป็นแกนหลักในการดำเนินงาน ดำเนินงานโดยมีคณะกรรมการควบคุมยาสูบหรือบูรณาการ กำหนดองค์ประกอบคณะกรรมการและบทบาทหน้าที่อย่างชัดเจนประกอบด้วย หน่วยงานภาคีเครือข่าย ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม มีคณะทำงานระดับอำเภอต้องหาภาคีเครือข่ายในการร่วมดำเนินงาน โดยกำหนดการดำเนินงานเป็นนโยบายระดับพื้นที่ เช่น การดำเนินงานชุมชนปลอดบุหรี่ กลไกการดำเนินงานในหลายมาตรการไปพร้อมๆ กัน ได้แก่ การสร้างความตระหนักด้านพิษภัยของยาสูบการดำเนินงานให้สถานที่สาธารณะปลอดบุหรี่ การวางแผนงานและแผนปฏิบัติการ ระบบเฝ้าระวังป้องกัน ควบคุมการบริโภคยาสูบ การบังคับใช้กฎหมาย การแนะนำให้บริการช่วยเลิกบุหรี่ โดยมีการติดตามและการประเมินผลเป็นระบบ รูปแบบการดำเนินงาน มีการทำงานภายใต้คณะกรรมการฯ จังหวัด สสจ.ทำงานร่วมกับภาคีเครือข่าย โดย สสจ. ทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยง หรือเป็นผู้นำชี้แนะการดำเนินงาน แล้วผลักดันให้เครือข่ายคิดและดำเนินการ เป็นงานของทุกหน่วยงานที่ต้องทำร่วมกัน มีการกำหนดบทบาทหน้าที่ในแต่ละหน่วยงานที่ชัดเจนเน้นการดำเนินงานในการสร้างความตระหนักด้านโทษพิษภัย การทำให้สถานที่สาธารณะปลอดบุหรี่ รองลงมาคือ ระบบเฝ้าระวังป้องกัน ควบคุมการบริโภคยาสูบ

คุณลักษณะ/ทักษะที่จำเป็นในการดำเนินงานควบคุมยาสูบ ต้องมีการกำหนดคุณสมบัติบุคลากรที่จะมาดำเนินงานควบคุมยาสูบให้ชัดเจน โดยจำเป็นจะต้องมีความรู้ ประสบการณ์ในการดำเนินงาน มีความสามารถในการประสานงาน มีความรับผิดชอบ แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า และมีความคิดเชิงบวก คุณลักษณะการดำเนินงานที่ต้องมีของบุคลากรคือ การสร้างความตระหนัก ด้านโทษพิษภัย การเฝ้าระวังป้องกัน แนะนำให้บริการเลิกบุหรี่ การวางแผนงานและแผนปฏิบัติการ และการตรวจเตือนบังคับใช้กฎหมายและทักษะที่จำเป็นในการดำเนินงาน ได้แก่ ทักษะการใช้การสื่อสาร การแก้ไขปัญหา การส่งเสริมการมีส่วนร่วม การคิดวิเคราะห์ /ความคิดเชิงบวก การประสานงาน การทำงานกับเครือข่าย การเอื้ออำนวยกระบวน การเรียนรู้และ ทักษะการเป็นผู้นำ