การพัฒนาเครือข่ายการดำเนินงานและเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคพิษสุนัขบ้าในจังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

การวิจัยและพัฒนาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาเครือข่ายการดำเนินงานและเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า และเพื่อส่งเสริมความรู้และการมีส่วนร่วมของเครือข่ายในการดำเนินงานและเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคพิษสุนัขบ้าในพื้นที่อำเภอน้ำขุ่น จังหวัดอุบลราชธานี โดยการประยุกต์ใช้แนวคิดการเรียนรู้แบบชุมชนเป็นฐาน กลุ่มเป้าหมายประกอบด้วยผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการดำเนินงานเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า จำนวน 56 คน เครือข่าย ชุมชนที่เลี้ยงสัตว์ในบ้าน จำนวน 270 คน ดำเนินการศึกษาตั้งแต่ตุลาคม 2562–กันยายน 2563 เครื่องมือประเมินผลลัพธ์และผลกระทบเป็นแบบสอบถามและแบบฟอร์มรายงานการดำเนินงาน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ โดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและสถิติ Paired t-test ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัย พบว่า กระบวนการดำเนินงานของเครือข่ายการดำเนินงานและเฝ้าระวังโรคพิษสุนัขบ้า ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนคือ (1) การศึกษาบริบทและวิเคราะห์สถานการณ์ปัญหา (2) การจัดทำแผน (3) การดำเนินการและ (4) การสะท้อนปัญหาและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ผลการประเมินความรู้และการมีส่วนร่วมของเครือข่ายในการดำเนินงานเฝ้าระวังและป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าก่อนและหลังการดำเนินงาน พบว่า กลุ่มตัวอย่างมีคะแนนความรู้เกี่ยวกับการดำเนินงานและเฝ้าระวังโรคพิษสุนัขบ้า โดยรวมมากกว่าก่อนการดำเนินงาน (p<.001) โดยมีคะแนนความรู้มากกว่าก่อนการดำเนินงาน 7.48 คะแนน (95% CI; 7.096, 7.858) กลุ่มตัวอย่างมีคะแนนการมีส่วนร่วมโดยรวมมากกว่าก่อนการดำเนินงาน (p<.001) มีคะแนนการมีส่วนร่วมมากกว่าก่อนการดำเนินงาน 1.12 คะแนน (95%CI; 1.051, 1.191) มีความพึงพอใจโดยรวมอยู่ในระดับมาก (Mean=4.16, SD.=0.57) และผลการสำรวจสุนัขและแมวพบว่า มีสุนัข 4,897 ตัว และแมว 673 ตัว รวม 5,570 ตัว สุนัขและแมวได้รับการฉีดวัคซีน 5,570 ตัว คิดเป็นร้อยละ 100 และไม่พบรายงานหัวบวกในสุนัข แมว และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ในปีงบประมาณ 2563-2565 ในพื้นที่ศึกษา

การพัฒนาเครือข่ายฯ ให้มีความรู้และมีส่วนร่วมในการดำเนินงานและเฝ้าระวังและป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าฯ ส่งผลกระทบต่อการไม่พบรายงานสุนัขหัวบวกและผู้ป่วยโรคพิษสุนัขบ้า หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรนำแนวทางการพัฒนาเครือข่ายฯ ไปเป็นแนวทางในการดำเนินงานในพื้นที่ต่อไป