การพัฒนารูปแบบการค้นหาผู้ป่วยวัณโรคในพื้นที่เขตเมือง โดยการประเมินความเสี่ยงด้วยตนเอง

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการค้นหาผู้ป่วยวัณโรคที่เหมาะสมกับพื้นที่เขตเมือง ดำเนินการพัฒนารูปแบบร่วมกับเครือข่ายสุขภาพเขตเมืองเทศบาลนครเชียงใหม่ เพื่อนำรูปแบบไปใช้กับกลุ่มประชาชนที่สมัครใจเข้ารับการประเมินความเสี่ยงโรควัณโรค โดยประยุกต์ใช้วงจร PAOR ได้แก่ การศึกษาสถานการณ์ปัญหาวัณโรคของเขตเมือง การพัฒนารูปแบบฯ การนำรูปแบบไปใช้ในการประเมินความเสี่ยงต่อโรควัณโรค และการศึกษาผลการทดลองใช้ เก็บข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการสนทนากลุ่ม สัมภาษณ์เชิงลึก และการสังเกตตามแบบสัมภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา เก็บข้อมูลเชิงปริมาณด้วยการรวบรวมจากแบบฟอร์มการบันทึกข้อมูลด้วยตัวเองโดยใน Application TBSS วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา

ผลการศึกษา รูปแบบการค้นหาผู้ป่วยวัณโรคด้วยตนเองผ่าน Application TBSS ในพื้นที่เขตเมืองฯ พัฒนาขึ้นตามแบบคัดกรองผู้มีอาการสงสัยวัณโรคปอดของกรมควบคุมโรค โดยผู้ประเมินตนเองต้องกรอกข้อมูลใน Application TBSS ผ่านอุปกรณ์อิเลคทรอนิกส์ ได้แก่ โทรศัพท์เคลื่อนที่ แท็บเล็ตพีซี หรืออุปกรณ์คอมพิวเตอร์อื่นๆ และผู้ใช้ยังสามารถเลือกเข้าไปศึกษาความรู้เรื่องวัณโรคใน Application TBSS ได้ หากผลการประเมินตนเองพบว่ามีความเสี่ยงต่อการป่วยเป็นวัณโรค สามารถเลือกเข้าไปรับบริการตรวจคัดกรองเพิ่มเติมด้วยช่องทาง Fast Track ในโรงพยาบาลตามสิทธิการรักษา โดย Application TBSS จะออกบัตรแสดงตนให้ผู้มีความเสี่ยงนำไปแสดงตนในสถานพยาบาลฯ ทั้งนี้เพื่อให้กระบวนการคัดกรองมีผู้เกี่ยวข้องน้อยที่สุด ป้องกันการตีตรากรณีที่พบว่ามีความเสี่ยง

เมื่อนำรูปแบบการค้นหาผู้ป่วยวัณโรคด้วยการคัดกรองตนเองฯ ไปทดลองใช้พบว่ามีผู้สมัครใจใช้ รูปแบบฯ เพื่อประเมินความเสี่ยงต่อการเป็นวัณโรค จำนวนทั้งสิ้น 942 ราย ผู้รับการคัดกรองส่วนใหญ่ ร้อยละ 38.36 มีอายุมากกว่า 60 ปี อัตราส่วน เพศชายต่อเพศหญิง เท่ากับ 1 : 1.4  มีที่อยู่ปัจจุบันในตำบลช้างเผือกมากที่สุด (ร้อยละ 20.51) กลุ่มผู้มารับการคัดกรองส่วนใหญ่ มีประวัติป่วยเป็นโรคไร้เชื้อเรื้อรัง โดยร้อยละ 33.23 ป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูง และร้อยละ 23.67 เป็นผู้ป่วยโรคเบาหวาน อาการที่พบมากได้แก่อาการไอน้อยกว่า 2 สัปดาห์ หรือไม่ไอเลย (ร้อยละ 51.21) ไอมากกว่า 2 สัปดาห์ (ร้อยละ 4.03) และน้ำหนักลด (ร้อยละ 2.76) ตามลำดับ ผู้เข้ารับการประเมินด้วย Application TBSS พบมีความเสี่ยงต่อวัณโรค (คะแนนประเมินความเสี่ยงมากกว่าหรือเท่ากับ 3) 26 ราย (ร้อยละ 2.76) ผู้มีความเสี่ยงเข้ารับการตรวจรักษาในสถานพยาบาลเพิ่มเติม 12 ราย (ร้อยละ 46.15)  และมีผลตรวจร่างกายผิดปกติ (Chest X-ray abnormal) 2 ราย ผลการประเมินความพึงพอใจต่อรูปแบบฯ พบว่ากลุ่มตัวอย่างมีความพึงพอใจมาก ร้อยละ 94.68 ยินดีใช้รูปแบบในการคัดกรองตนเอง และร้อยละ 92.97 จะเข้ารับการตรวจเพิ่มเติมในสถานพยาบาลทันทีเมื่อพบความเสี่ยง การขยายผลรูปแบบดังกล่าวนี้ควรดำเนินการในกลุ่มเฉพาะ เข้าถึงยาก ได้แก่ แรงงานต่างชาติ  บุคลากรทางการแพทย์ และกลุ่มวัยทำงานที่สามารถเข้าถึงเทคโนโลยีได้ เช่น พนักงานโรงงาน กลุ่มนักศึกษามหาวิทยาลัย เป็นต้น