โปรแกรมปรับลดพฤติกรรมนักดื่มสุราที่เสี่ยงต่อสุขภาพโดยการประสานความร่วมมือเครือข่าย และคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอเมืองตาก จังหวัดตาก

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปริมาณครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการคือ 1) เพื่อศึกษาพฤติกรรมและการรับรู้ความสามารถแห่งตนของนักดื่มสุราที่เสี่ยงต่อสุขภาพ 2) เพื่อพัฒนาโปรแกรมปรับลดพฤติกรรมนักดื่มสุราที่เสี่ยงต่อสุขภาพ 3) เพื่อทดสอบประสิทธิผลโปรแกรมปรับลดพฤติกรรมนักดื่มฯ แบ่งวิธีวิจัยเป็น 3 ระยะ  คือ 1) ศึกษาพฤติกรรมดื่มสุราและปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ทำการเก็บข้อมูลเชิงปริมาณ โดยใช้แบบสอบถามในกลุ่มนักดื่มสุราที่เสี่ยงต่อสุขภาพทั้งหมด 251 คน และ เก็บข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยจัดเวทีสนทนากลุ่ม ในกลุ่มผู้แทนนักดื่ม เลือกแบบเจาะจง 3 กลุ่ม ๆ ละ 8 คน 2) พัฒนาโปรแกรมปรับลดพฤติกรรมตามแนวคิดแรงจูงใจป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมแบบมีส่วนร่วมของเครือข่ายและคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ โดยจัดเวทีสนทนากลุ่ม ตามกระบวนการ A.I.C. 3) ทดลองใช้โปรแกรมปรับลดพฤติกรรมการดื่มสุราและประเมินผลกลุ่มนักดื่มสุราที่เสี่ยงต่อสุขภาพ เลือกแบบเจาะจง 15 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและเปรียบเทียบผลคะแนนก่อนกับหลังเข้าร่วมโปรแกรมปรับพฤติกรรม ด้วยสถิติ Wilcoxon Matched Pairs Signed-Ranks Test ที่ระดับนัยสำคัญ 0.01

ผลวิจัยพบว่า ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมดื่มสุราที่เสี่ยงต่อสุขภาพ คือ ปัจจัยส่วนบุคคล ได้แก่ การอยู่คนเดียวและมีความคาดหวังการเลิกดื่มระดับต่ำ ผลพัฒนาโปรแกรมปรับลดพฤติกรรม มุ่งเน้นสร้างความเข้าใจโทษพิษภัยของสุรา เพิ่มการรับรู้ประสิทธิผลแห่งตน ความคาดหวังเชิงบวกจากเลิกดื่ม การควบคุมตนเองเพื่อหลีกเลี่ยงการดื่มและการสนับสนุนทางสังคม ทดสอบประสิทธิผลโปรแกรมกับกลุ่มนักดื่มที่เลือกมาเข้าร่วมกิจกรรมปรับพฤติกรรมครบกำหนด 7 วัน 6 คืน หลังสิ้นสุดกิจกรรมทีมวิจัยติดตามให้กำลังใจโดยเยี่ยมบ้านเดือนละ 1 ครั้ง ครบ 3 ครั้งใน 3 เดือน พบว่า ทุกคนยังหยุดดื่มได้ต่อเนื่อง มีการรับรู้ประสิทธิผลแห่งตนเพื่อปฏิเสธการดื่ม มีความคาดหวังเชิงบวกจากเลิกดื่มและสามารถควบคุมตนเองเพื่อหลีกเลี่ยงการดื่ม โดยมีคะแนนหลังเข้าร่วมโปรแกรมปรับพฤติกรรมเพิ่มสูงมากกว่าก่อนเข้าร่วมโปรแกรมฯ แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value = 0.01)