ความชุกและพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำของประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ
คำสำคัญ:
ความชุก, พฤติกรรมเสี่ยง, การติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำบทคัดย่อ
พยาธิใบไม้ตับทั้ง Clonorchis sinensis และ Opisthorchis viverrini ยังเป็นปัญหาทางสาธารณสุขในภูมิภาคเอเชียตะวันออก และภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประเทศไทยเป็นพื้นที่หนึ่งที่ตรวจพบผู้ติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับอยู่เป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และที่สำคัญการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับนั้นเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดมะเร็งท่อน้ำดี ซึ่งหากมีการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำๆ แล้ว ความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดีก็ยิ่งจะมีมากขึ้นตามไปด้วย การศึกษาความชุกและพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำ จึงมีส่วนสำคัญต่อการประเมินสถานการณ์การแพร่กระจายของโรคและทำให้ทราบสาเหตุด้านพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับของประชากรในพื้นที่ แล้วสามารถนำผลการศึกษานี้ไปใช้ประโยชน์ในการวางแผนการดำเนินงานด้านสาธารณสุขต่อไป
การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยแบบภาคตัดขวาง (Cross-sectional study) เพื่อการศึกษาความชุกและพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำของประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ ซึ่งเก็บข้อมูลในประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ ที่ได้จากการสุ่มแบบหลายขั้นตอน (Multi-stage sampling) ได้แก่ ประชาชนในเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลทุ่งไชยและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหัวช้าง อำเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ จำนวน 68 คน โดยทุกคนเคยตรวจพบไข่พยาธิใบไม้ตับในอุจจาระ ซึ่งได้รับการวินิจฉัยยืนยันจากเจ้าหน้าที่สาธารณสุขด้วยวิธีการตรวจอุจจาระหาไข่พยาธิแบบ Kato's Thick Smear เก็บข้อมูลการวิจัยโดยใช้แบบสอบถามพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำของประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา (Descriptive statistics) ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการวิจัยพบว่า กลุ่มตัวอย่างมีอัตราการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำ คิดเป็นร้อยละ 16.18 ผลการศึกษาพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำในกลุ่มตัวอย่าง พบว่า ส่วนใหญ่มีคะแนนการปฏิบัติตัวอยู่ในระดับปานกลาง คิดเป็นร้อยละ 45.59 ซึ่งพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำของกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ การรับประทานส้มตำใส่ปลาร้าดิบ การรับประทาน แจ่วบองปลาร้าดิบหรือสุกๆ ดิบๆ และการรับประทานปลาส้มดิบหรือสุกๆ ดิบๆ ในส่วนของพฤติกรรมการถ่ายอุจจาระนอกส้วม ของกลุ่มตัวอย่างนั้นมีน้อย
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงสาธารณสุข, กรมควบคุมโรค. (2555). คู่มือกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับสำหรับประชาชน. นนทบุรี: สำนักโรคติดต่อทั่วไป.
กระทรวงสาธารณสุข, สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ. (2555). แผนยุทธศาสตร์ลดพยาธิใบไม้ตับกำจัดมะเร็งท่อน้ำดีวาระคนอีสาน. นนทบุรี: สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ.
ณรงค์ ขันตีแก้ว. (2556). มะเร็งตับและท่อน้ำดี. อุบลราชธานี: อุบลกิจออฟเซทการพิมพ์.
บรรจบ ศรีภา, พวงรัตน์ ยงวณิชย์ และชวลิต ไพโรจน์กุล. (2548). สาเหตุและกลไกการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดีปฐมบทความสัมพันธ์กับพยาธิใบไม้ตับ. ศรีนครินทร์เวชสาร. 20(3), 123-131.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ, กลุ่มงานควบคุมโรค. (2559). สถานการณ์และการดำเนินงานเพื่อแก้ไขปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีจังหวัดศรีสะเกษ ปี 2559. [ออนไลน์]. ได้จาก https://www.ssko.moph.go.th/news2/details.php?id=2623. [สืบค้นเมื่อ 1 เมษายน 2560]
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ, กลุ่มงานพัฒนายุทธศาสตร์ (2560). ตัวชี้วัดงานป้องกันควบคุมโรคหนอนพยาธิจังหวัดศรีสะเกษ ปี 2560. [ออนไลน์]. ได้จาก https://www.ssko.moph.go.th/news2/details.php?id=2729. [สืบค้นเมื่อ 1 เมษายน 2560]
อภิชิต แสงปราชญ์. (2553). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันโรคมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีของประชาชนจังหวัดอุบลราชธานี. วิทยานิพนธ์สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการสร้างเสริมสุขภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฎอุบลราชธานี.
อุรชา สีเหลือง. (2555). พฤติกรรมการป้องกันการรับประทานอาหารสุกๆ ดิบๆ ของประชาชนในจังหวัดอุบลราชธานี. วิทยานิพนธ์สาธารณสุข ศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการสร้างเสริมสุขภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี.
International Agency for Research on Cancer (1994). Infection with liver flukes. IARC monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. 61, 121-162.
International Agency for Research on Cancer (2009). Opisthorchiasis viverrini and Clonorchis sinensis. Biological agents a review of human carcinogens. IARC monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. 100B, 348-355.
Kamsa-ard S, Luvira V, Pugkhem A, Luvira V, Thinkhamrop B, Suwanrungruang K, et al. (2015). Association between praziquantel treatment and cholangiocarcinoma: a hospital-based matched case-control study. BMC Cancer. 15, 776.
Saengsawang P., Promthet S and Bradshaw P. (2016). Reinfection by Opisthorchis viverrini after treatment with praziquantel. Asian Pacific J Cancer Prev. 17, 857-862.
Songserm, N., Promthet, S., Sithithaworn, P., Pientong, C., Ekalaksananan, T., Chopjitt, P., et al. (2011). MTHFR polymorphisms and Opisthorchis viverrini infection: a relationship with increased susceptibility to cholangiocarcinoma in Thailand. Asian Pacific J Cancer Prev. 12, 1341-1345.
Songserm, N., Promthet, S., Sithithaworn, P., Pientong, C., Ekalaksananan, T., Chopjitt, P., et al. (2012). Risk factors for cholangiocarcinoma in high-risk area of Thailand: Role of lifestyle, diet and methylenetetrahydrofolate reductase polymorphisms. Cancer Epidemiol. 36, e89-94.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
เนื้อหาและข้อมูลในบทความที่ลงตีพิมพ์ในวารสารวารสารวิจัยสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความโดยตรงซึ่งกองบรรณาธิการวารสาร ไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย หรือร่วมรับผิดชอบใดๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารนี้ ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสารฯ หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดไปเผยแพร่ต่อหรือเพื่อกระทำการใดๆ จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักอักษรณ์จากบรรณาธิการวารสารนี้ก่อนเท่านั้น
