การพัฒนารูปแบบการบริการทันตกรรมผู้สูงอายุที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทย : ตัวอย่างเครือข่ายโรงพยาบาลโพนทอง จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

ปัญหาสุขภาพช่องปากในผู้สูงอายุมีอัตราการเกิดโรคสูง เป็นปัญหาสะสมและมีความรุนแรงส่งผลกระทบต่อสุขภาพ แต่การให้บริการด้านทันตกรรมสำหรับผู้สูงอายุยังไม่เพียงพอและทั่วถึง การศึกษานี้ จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการบริการทันตกรรมผู้สูงอายุที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทยในสถานบริการระดับต่างๆ ในภาครัฐ โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เกิดการจัดบริการที่มีคุณภาพและมีประสิทธิผล ภายใต้ทรัพยากร งบประมาณและโครงสร้างของระบบที่มีอยู่เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุการศึกษานี้ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนที่ 1 การพัฒนารูปแบบบริการ ซึ่งได้รวบรวมข้อมูลและตัวอย่างมาจากการทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ (systematic review) จากแบบสอบถามสถานการณ์และแนวทางการให้บริการของสถานบริการสุขภาพภาครัฐระดับต่างๆ จำนวน 379 แห่ง และจากการสัมภาษณ์ทันตบุคลากร ผู้บริหารหน่วยบริการและผู้สูงอายุที่มาใช้บริการในโรงพยาบาลที่เป็นตัวแทนจาก5 ภาคๆ ละ 3 แห่ง จำนวนทั้งหมด 15 แห่ง และสถาบันการแพทย์เฉพาะทาง1 แห่ง โดยใช้องค์ประกอบของ 6 Building Blocks Plus (6 BBs Plus) ตามแนวทางขององค์การอนามัยโลกเป็นกรอบการพัฒนารูปแบบโดยเน้นการบริการในหน่วยบริการปฐมภูมิ ส่วนที่ 2 การนำรูปแบบการบริการฯไปใช้ในพื้นที่นำร่องที่โรงพยาบาลในเครือข่ายบริการของจังหวัดร้อยเอ็ด โดยสร้างระบบบริการที่เชื่อมโยงระหว่างโรงพยาบาลในแต่ละระดับกับชุมชน มีการประชุมจัดทำข้อตกลงและกำหนดแนวทางและวิธีปฏิบัติในการบริการและการส่งต่อ มีการจัดทำผังการบริการทันตกรรมสำหรับผู้สูงอายุของโรงพยาบาลในระดับต่างๆ ตลอดจนจัดทำแบบฟอร์มในการบันทึกข้อมูลที่เกี่ยวข้องและจำเป็น ผลการศึกษา พบว่า หลังจากได้นำรูปแบบการบริการทันตกรรมผู้สูงอายุไปใช้ในพื้นที่ นำร่องโดย อสม.ซึ่งได้รับการอบรมจากทันตาภิบาลทำหน้าที่สำรวจชุมชน ทันตาภิบาลใน รพ.สต.ทำแผนการรักษา ให้บริการเบื้องต้น และส่งต่อผู้ป่วย ทันตแพทย์ทำงานตามบทบาทหน้าที่ในโรงพยาบาลแต่ละระดับ ทำให้การบริการครอบคลุมประชากรกลุ่มเป้าหมายส่วนใหญ่ได้รับบริการในรพ.สต. มีการส่งต่อผู้ป่วยน้อยมาก ทำให้ลดภาระการเดินทางของผู้สูงอายุ ลดภาระงานปฐมภูมิ ของ รพช. และ รพศ. ทำให้มีโอกาสในการให้บริการตามความเชี่ยวชาญและพัฒนางานในหน้าที่ได้มากขึ้น ด้วยข้อจำกัดในระยะเวลาการทดสอบรูปแบบจึงเสนอว่า ควรนำรูปแบบนี้ไปใช้ในพื้นที่อื่นๆ และควรมีการพัฒนารูปแบบการบริการของผู้สูงอายุให้ครอบคลุมทุกกลุ่ม เพื่อหาประเด็นที่ต้องปรับปรุงและแก้ไขรูปแบบ ให้สอดคล้องกับบริบทที่เป็นอยู่ สู่การกำหนดมาตรฐานและสร้างทางเลือกที่เหมาะสมต่อไป