การพัฒนาร้านชำจากโครงการส่งเสริมการใช้ยาอย่างปลอดภัยในชุมชน จังหวัดนครราชสีมา

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาร้านชำต้นแบบ จากโครงการส่งเสริมการใช้ยาอย่างปลอดภัยในชุมชน ของจังหวัดนครราชสีมา จำนวน 32 อำเภอ โดยอาศัยความร่วมมือของผู้ประกอบการร้านชำและภาคีเครือข่าย วิธีการศึกษา การศึกษาครั้งนี้การศึกษาเชิงปฏิบัติการโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน(participation action study) การเก็บข้อมูลจากร้านชำแบบจำเพาะเจาะจง(purposive sampling method)   ในปี 2563 - 2566  จำนวน  7,262, 10,693, 9,146, แห่ง ตามลำดับ การดำเนินงานมีขั้นตอน ดังนี้ 1.การวางแผนร่วมกับภาคีเครือข่าย 2.การอบรมให้ความรู้และทำความเข้าใจกับผู้ประกอบการร้านชำ 3.การสำรวจรายการยาที่จำหน่าย และ4.การสะท้อนข้อมูลคืนแก่ภาคีเครือข่าย วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและหาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยส่วนบุคคลกับพฤติกรรมการขายยาที่ไม่เหมาะสมโดยใช้สถิติไคสแควร์ ผลการศึกษา พบร้านชำในจังหวัดนครราชสีมา จำหน่ายยาอันตรายและยาห้ามจำหน่าย ในปี 2563, 2564, 2565 และ 2566 พบจำนวน 1,539 แห่ง(ร้อยละ 20.45), 1,598 แห่ง(ร้อยละ 14.94), 5,905 แห่ง(ร้อยละ 64.65), 1,463 แห่ง(ร้อยละ 44.74) ตามลำดับ โดยในปี 2566 ร้านชำ จำหน่ายยาอันตราย และยาห้ามจำหน่าย ลดลงน้อยกว่าในปี 2565 ร้อยละ 19.91 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ(p<0.001)  ในปี 2566 ผู้ประกอบการร้านชำ ระบุแรงจูงใจในการนำยามาจำหน่ายในร้านชำ คือ ความต้องการของชุมชน ยอดขายและกำไร ไม่ทราบกฎหมาย
ว่าเป็นยาห้ามจำหน่าย ได้รับคำแนะนำจากร้านยา มีรถขนส่งยาถึงหน้าบ้าน และอื่น ๆ ร้อยละ 89.42, 1.85 และ 6.44 ตามลำดับ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ(p<0.001) ในปี 2566 การมีส่วนร่วมของชุมชนในการพัฒนาร้านชำ จำนวน 908 แห่ง พบว่า ผู้ประกอบการร้านชำมีความรู้เพิ่มมากขึ้นหลังการอบรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติจากร้อยละ  66.85 เป็นร้อยละ 93.94(p<0.001) การจำหน่ายยาอันตรายและห้ามจำหน่ายหลังการอบรมลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติจากร้อยละ 42.51 เป็นร้อยละ 18.06(p<0.001) และร้านชำต้นแบบส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลเพิ่มขึ้นหลังการอบรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติจากร้อยละ  57.49 เป็นร้อยละ 81.94(p<0.001) สรุป จากการสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชน ทำให้เกิด “CS-KORAT Model” เพื่อแก้ไขปัญหาการจำหน่ายยาอันตรายและยาห้ามจำหน่าย และทำให้เกิดร้านชำต้นแบบส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล

คำสำคัญ ยาอันตราย, ร้านชำ, ร้านชำต้นแบบ, ความร่วมมือของผู้ประกอบการ