การเปรียบเทียบการตรวจวินิจฉัยหาไข่พยาธิใบไม้ตับด้วยชุดตรวจ Mini Parasep SF กับวิธี Modified Kato-Katz ที่ใช้ในภาคสนามของเขตสุขภาพที่ 9
คำสำคัญ:
การตรวจวินิจฉัยหาไข่พยาธิ, พยาธิใบไม้ตับชนิด Opisthorchis viverrini, Mini Parasep SF, Modified Kato-Katz, เขตสุขภาพที่ 9บทคัดย่อ
พยาธิใบไม้ตับชนิด Opisthorchis viverrini ยังคงมีการระบาดอยู่ในประเทศไทยและมีอุบัติการณ์ของผู้ติดเชื้อ
สูงสุดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประชาชนกลุ่มเสี่ยงส่วนใหญ่ไม่ปรากฏอาการและไม่ได้รับการตรวจอุจจาระเพื่อ
คัดกรองหาไข่พยาธิใบไม้ตับ การตรวจคัดกรองในภาคสนามโดยใช้วิธี Modified Kato-Katz (MKK) เป็นวิธีที่มีการ
ใช้อยู่เดิมในการสำรวจความชุกและความรุนแรง ในปี พ.ศ. 2559 สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 นครราชสีมา
ได้เพิ่มวิธีการตรวจวินิจฉัยด้วยเทคนิคใหม่ คือ ชุดตรวจ Mini Parasep SF (MPSF kit) ผลจากการตรวจด้วยวิธี MKK
พบความชุกของการติดพยาธิใบไม้ตับร้อยละ 16.3 และ MPSF kit ร้อยละ 6.4 ซึ่งให้ค่าความชุกที่มีความแตกต่างกัน
ผูวิ้จัยจึงไดท้ ำการศึกษาเชิงพรรณาแบบตัดขวางเพื่อเปรียบเทียบการตรวจวินิจฉัยดว้ ยวิธีใหมกั่บการตรวจวินิจฉัยเดิมมาเปน็
วิธีวินิจฉัยอ้างอิง โดยนำข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างประชาชนที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป อาศัยอยู่ในพื้นที่เสี่ยง 12 แห่ง จำนวน
2,184 ราย มาวิเคราะห์ด้วยเทคนิคทางสถิติพบว่า ร้อยละของผลตรวจที่ตรงกันทั้งสองวิธี (ความสอดคล้อง) (Po) เท่ากับ
ร้อยละ 83.9 (Ppos ร้อยละ 29.9, Pneg ร้อยละ 90.9) และมีความสอดคล้องกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่มีความเชื่อมั่น
ร้อยละ 95 มีขนาดของความสอดคล้องในระดับพอใช้ (Kappa = 0.23, 95%CI; 0.18-0.28) คุณสมบัติด้านความตรงของ
ชุดตรวจเทียบกับวิธี MKK ในประชาชนรายเดียวกัน มีสัดส่วนของการตรวจพบไข่พยาธิในผู้ที่ติดพยาธิจริง (sensitivity)
ร้อยละ 20.6 และสัดส่วนของการตรวจไม่พบไข่พยาธิในผู้ที่ไม่ติดพยาธิ (specificity) ร้อยละ 96.6 ค่าทำนายผลบวก
ร้อยละ 54.7 และค่าทำนายผลลบร้อยละ 85.9 จากวิธีการตรวจด้วยเทคนิคใหม่ที่นำมาใช้ คือ MPSF kit มีข้อดีคือเป็นระบบปิด
มีความปลอดภัย แต่อาจตรวจไม่พบเนื่องจากใช้ปริมาณอุจจาระน้อย และจากการเปรียบเทียบกับวิธีเดิมที่ใช้ในการอ้างอิง
ให้ผลขนาดของความสอดคล้องกัน (agreement) ในระดับพอใช้ แสดงให้เห็นว่าชุดตรวจสามารถตรวจพบไข่พยาธิใบไม้
ตับในประชาชนกลุ่มเสี่ยงรายเดียวกันได้ตรงกัน แต่ก็ยังตรวจไม่พบในบางรายที่ตรวจพบจากวิธี MKK อย่างไรก็ตาม
การตรวจด้วย MPSF kit เป็นวิธีที่มีประโยชน์ โดยเฉพาะสามารถตรวจพบปรสิตในลำไส้ก่อโรคในระยะตัวอ่อนของพยาธิ
และซีสต์ของโปรโตซัวได้ สามารถนำมาช่วยเสริมในการตรวจวินิจฉัยการติดพยาธิและจำแนกชนิดในระดับชุมชนได้ดีขึ้น
แต่วิธี MKK ยังเป็นวิธีการที่เหมาะสมที่สามารถใช้ในการดำเนินงานควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับได้ดีในภาคสนามระยะยาว
ซึ่งมีกระบวนการตรวจที่ง่าย ประหยัด และช่วยในการบริหารจัดการทรัพยากรอย่างจำกัดให้เกิดความคุ้มค่าของหน่วยงาน
สาธารณสุขในระดับตำบล
เอกสารอ้างอิง
ขอนแก่น: โรงพิมพ์ คลังนานาวิทยา; 2544.
2. บรรจบ ศรีภา, พวงรัตน์ ยงวนิชย์, ชวลิต ไพโรจน์กุล. สาเหตุและกลไกการเกิดโรคมะเร็งท่อนํ้าดี : ปฐมบทความสัมพันธ์
กับพยาธิใบไม้ตับ. ศรีนครินทร์เวชสาร. 2548; 20(3): 122-134.
3. Bain BJ. Hemogolbinopathy diagnosis 2nd ed. Oxford: Blackwell Publishing, 2005.
4. Sripa B, Brindley PJ, Mulvenna J, Laha T, Smout MJ, Mairiang E, Bethony JM, Loukas A.
The tumorigenic liver fluke Opisthorchis viverrini-multiple pathways to cancer. Trends in
Parasitology. 2012; 28(10): 395-407.
5. สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 นครราชสีมา. รายงานผลการดำเนินงานโครงการป้องกันควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับ
และมะเร็งท่อนํ้าดี ปีงบประมาณ 2559. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.; 2559.
6. Sanprasert V, Charuchaibovorn S, Bunkasem U, Srirungruang S, Nuchprayoon S. Comparison
between direct smear, formalin-ethyl acetate concentration, and Mini Parasep®
Solvent-Free Concentrator for screening of intestinal parasitic infections among
school-age children. Chula Med J. 2016; 60(3): 255-69.
7. จิราพร เขียวอยู่. วิธีการทางสถิติสำ หรับการวัดทางด้านสุขภาพ. ภาควิชาชีวสถิติและประชากรศาสตร์
คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น: ม.ป.พ.; 2537.
8. อรุณ จิรวัฒน์กุล. การวัดความสอดคล้องด้วยสถิติ Kappa. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2552; 18(5) : 641-2.
9. Anthony JV, Joanne MG. Understanding Interobserver. Agreement: The Kappa Statistic. Fam Med. 2005; 37
: 360-3.
10. ณรงค์ ขันตีแก้ว. โรคมะเร็งท่อนํ้าดี (Cholangiocarcinoma). ศรีนครินทร์เวชสาร. 2548; 20(3) : 143–9.
11. ไพบูลย์ สิทธิถาวร. บทบาทของพยาธใบไม้ตับต่อการเกิดมะเร็งท่อนํ้าดีในสถานการณ์ปัจจุบัน. ศรีนครินทร์เวชสาร.
2548; 20(3): 135-42.
12. Laoprom N, Laithavewat L, Kopolrat K, Kiatsopit N, Kaewkes S, Chantalux S, et al. Evaluation
of a commercial stool concentrator kit compared to direct smear and formalin-ethyl acetate
concentration methods for diagnosis of parasitic incection with special reference to
Opisthorchis viverrini sensu lato in Thailand. Southeast Asian J Trop Med Publ Health. 2016
; 47(5): 890-900.
13. นิคม ถนอมเสียง. การวัดความสอดคล้อง. เอกสารประกอบการบรรยายเรื่องวิธีการทางสถิติที่ใช้ในการประเมิน.
ภาควิชาชีวสถิติและประชากรศาสตร์ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น : ม.ป.พ.; 2557.
14. วันชัย มาลีวงษ์ . โรคปรสิตที่สำคัญในแถบลุ่มแม่นํ้าโขง: องค์ความรู้พื้นฐาน ระบาดวิทยา ลักษณะทางคลินิก
การวินิจฉัย การรักษา การป้องกัน และการประยุกต์ใช้ในชุมชน II. กรุงเทพมหานคร: ฐานข้อมูลโครงสร้าง
พื้นฐานภาครัฐด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี; 2554.
15. Useh MF, Asuquo AE, Otu-Bassey IB, Ubi OL. Evaluation of the efficacy of the Mini Parasep
SF Faecal Parasite Concentrator; A new technique against the direct smear and formol ether
concentration technique for the detection of intestinal parasites in stool. J Med Lab Sci 2011; 20
(1): 37-43.
16. Kaewpitoon SJ, Rujirakul R, Tongtawee T, Matrakul L, Panpimanmas S, Wakkuwattapong
P et al. Detection of the Carcinogenic Liver Fluke Opisthorchis viverrini Using a Mini Parasep
SF Faecal Parasite Concentrator. Asian Pac J Cancer Prev. 2016; 17(1): 373-6.
17. Funk AL, Boisson S, Clasen T, Ensink JH. Comparison of Kato-Katz, ethyl-acetate
sedimentation, and Midi Parasep® in the diagnosis of hookworm, Ascaris and Trichuris
infections in the context of an evaluation of rural sanitation in India. Acta Trop. 2013; 126
(3): 265-8.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารวิชาการสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา ถือว่าเป็น
ลิขสิทธิ์ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา
