การดื้อยาหลายขนานในผู้ป่วยวัณโรคปอด : การทบทวนวรรณกรรม
คำสำคัญ:
วัณโรคดื้อยาหลายขนาน, วัณโรคปอด, โรคร่วม, การกลับเป็นซ้ำ, การทบทวนวรรณกรรมบทคัดย่อ
วัณโรคดื้อยาหลายขนานยังคงเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญทั่วโลก ผู้ป่วยวัณโรคดื้อยาหลายขนานจัดเป็นกลุ่มผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูงที่จะแพร่กระจายเชื้อไปสู่บุคคลอื่น และพัฒนาความรุนแรงของการดื้อยา ชนิดรุนแรงมากขึ้น บทความวิชาการครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนวรรณกรรมปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการดื้อยาหลายขนานในผู้ป่วยวัณโรคปอด ทำการทบทวนวรรณกรรมจากบทความวิจัยที่เผยแพร่ตีพิมพ์จากฐานข้อมูลระดับชาติและนานาชาติ และนำเสนอผลการทบทวนวรรณกรรมด้วยแผนภูมิต้นไม้ (Forest plot) โดยกำหนดจากค่าขนาดอิทธิพล (Effect size; Odds ratios [OR]) และช่วงความเชื่อมั่นที่ร้อยละ 95% (95% Confidence interval [95%Cl]) จากการทบทวนวรรณกรรมจำแนกปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการดื้อยาหลายขนานในผู้ป่วยวัณโรคปอดออกเป็น 3 กลุ่มปัจจัย คือ 1) ปัจจัยพฤติกรรมสุขภาพ (การดื่มแอลกอฮอล์ การสูบบุหรี่ การสัมผัสกับผู้ป่วยวัณโรค และการสัมผัสกับผู้ป่วยวัณโรคดื้อยาหลายขนาน) 2) ปัจจัยการเจ็บป่วย (โรคเบาหวาน การติดเชื้อเอชไอวี และโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง และ 3) ปัจจัยทางคลินิกและการรักษา (ปริมาณเชื้อในเสมหะก่อนการรักษา การได้รับวัคซีนป้องกันวัณโรค และการกลับมารักษาซ้ำ) จากการทบทวนดังกล่าวจากบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข ควรนำปัจจัยดังกล่าวมาเป็นแนวทางในการพัฒนารูปแบบการป้องกัน และเฝ้าระวังต่อการเกิดวัณโรคดื้อยาหลายขนาน ต่อไป
References
1. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการควบคุมวัณโรคประเทศไทย พ.ศ.2561 (National Tuberculosis Control Programme Guideline, Thailand, 2018). พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2561.
2. World Health Organization. Global TB Report. Geneva; 2017.
3. World Health Organization. Global TB Report. Geneva; 2016.
4. สำนักวัณโรค กรมควบคุมโรค. แนวทางการบริหารจัดการผู้ป่วยวัณโรคดื้อยา Guideline for Programmatic Management of Drug-Resistant Tuberculosis. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2558.
5. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการเลือกใช้สูตรยารักษาวัณโรคดื้อยา ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2563. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2563.
6. Mulisa G, Workneh T, Hordofa N, Suaudi M, Abebe G, Jarso G. Multidrug-resistant Mycobacterium tuberculosis and associated risk factors in Oromia Region of Ethiopia. International Journal of Infectious Diseases 2015;39:57-61.
7. Garcia IS, Blanco AR, Perez JL, Viejo MA, Hernandez MJ, Lopez O, et al. Risk factors for mulidrug-resistant tuberculosis in a tuberculosis unit in Madrid, Spain. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2009;28:325-330.
8. Stosic M, Vukovic D, Babic D, Antonijevic G, Foley KL, Vujcic I, et al. Risk factors for multidrug-resistant tuberculosis among tuberculosis patients in Serbia a case-control study. BMC Public Health 2018;18:1-8.
9. Zhang C, Wang Y, Shi G, Han W, Zhao H, Zhang H, et al. Determinants of multidrug-resistant tuberculosis in Henan province in China: a case control study. BMC Public Health 2016;16:1-8.
10. Workicho A, Kassahun W, Alemseged F. Risk factors for multidrug-resistant tuberculosis among tuberculosis patients: a case-control study. Infection and Drug Resistance 2017;10:91-96.
11. Mulu W, Mekonnen D, Yimer M, Admassu A, Abera B. Risk factors for multidrug resistant tuberculosis patients in Amhara National Regional State. African Health Sciences 2015;15:368-377.
12. Skrahina A, Hurevich H, Zalutskaya A, Sahalchyk E, Astrauko A, Hoffner S, et al. Multidrug-resistant tuberculosis in Belarus: the size of the problem and associated risk factors. Bull World Health Organ 2013;91:36-45.
13. Elduma AH, Mansournia MA, Foroushani AR, Al HM, Elegai AM, Elsony A, et al. Assessment of the risk factors associated with multidrug-resistant tuberculosis in Sudan: a case-control study. Epidemiol Health 2019;41:1-9.
14. Tan D, Wang B, Li X, Cai X, Zhang D, Li M, et al. Identification of Risk Factors of Multidrug-Resistant Tuberculosis by using Classification Tree Method. The American Society of Tropical Medicine and Hygiene 2017;97:1720-1725.
15. Mekonnen F, Tessema B, Moges F, Gelaw A, Eshetie S, Kumera G. Multidrug resistant tuberculosis: prevalence and risk factors in districts of metema and west armachiho, Northwest Ethiopia. BMC Infectious Diseases 2015;15:1-6.
16. Jaber AA, Ibrahim B. Evaluation of risk factors associated with drug-resistant tuberculosis in Yemen: data from centres with high drug resistance. BMC Infectious Diseases 2019;19:1-9.
17. Pradipta IS, Forsman LD, Bruchfeld J, Hak E, Alffenaar JW. Risk factors of multidrug-resistant tuberculosis: A global systematic review and meta-analysis. Journal of Infection 2018:1-39.
18. Elmi OS, Hasan H, Abdullah S, Jeab, MZ, Alw ZB, Naing NN. Multidrug-resistant tuberculosis and risk factors associated with its development: a retrospective study. J Infect Dev Ctries 2015;9:1076-1085.
19. Vashakidze L, Salakaia A, Shubladze N, Cynamon M, Barbakadze K, Kikvidze M, et al. Prevalence and Risk factors for Drug Resistance among Hospitalized TB Patients in Georgia. NIH Public Access 2009;13:1148-1153.
20. Tanrikulu AC, Hosoglu S, Ozekinci T, Abakay A, Gurkan F. Risk factors for drug resistant tuberculosis in southeast Turkey. TROPICAL DOCTOR 2008;38:91-93.
21. Tang S, Tan S, Yao L, Li F, Li L, Guo X, et al. Risk Factors for Poor Treatment Outcomes in Patients with MDR-TB and XDR-TB in China: Retrospective Multi-Center Investigation. PLOS ONE 2013;8:1-8.
22. Faustini A, Hall A, Perucci CA. Risk factors for multidrug resistant tuberculosis in Europe: a systematic review. Thorax 2006;61:158-163.
23. Sander MS, Vuchas CY, Numfor HN, Nsimen AN, Abena JF, Noeske J, et al Sputum bacterial load predicts multidrug-resistant tuberculosis in retreatment patients: a case-control study. The International Journal of Tuberculosis and Lung Disease 2016;20:793-799.
24. Chuchottaworn C, Thanachartwet V, Sangsayunh P, Than TM, Sahassananda D, Surabotsophon M, et al. Risk Factors for Multidrug-Resistant Tuberculosis among Patients with Pulmonary Tuberculosis at the Central Chest Institute of Thailand. PLOS ONE;7:1-17.
25. Ejaz M, Siddiqui AR, Rafiq Y, Malik F, Channa A, Mangi R, et al. Prevalence of multi-drug resistant tuberculosis in Karachi, Pakistan: identification of at risk groups. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene 2010;104:511-517.
26. Tembo BP, Malangu NG. Prevalence and factors associated with multidrug/rifampicin resistant tuberculosis among suspected drug resistant tuberculosis patients in Botswana. BMC Infectious Diseases 2019;19:1-8.
27. ปุญญพัฒน์ ไชยเมล์. วิธีการวิจัยทางสาธารณสุข (ฉบับปรับปรุง). พิมพ์ครั้งที่ 4. สงขลา: บริษัท นำศิลป์โฆษณา จำกัด; 2562.
28. สำนักวัณโรค กรมควบคุมโรค. แผนยุทธศาสตร์งานวัณโรคระดับชาติ พ.ศ. 2560-2564; 2560.
2. World Health Organization. Global TB Report. Geneva; 2017.
3. World Health Organization. Global TB Report. Geneva; 2016.
4. สำนักวัณโรค กรมควบคุมโรค. แนวทางการบริหารจัดการผู้ป่วยวัณโรคดื้อยา Guideline for Programmatic Management of Drug-Resistant Tuberculosis. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2558.
5. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการเลือกใช้สูตรยารักษาวัณโรคดื้อยา ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2563. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2563.
6. Mulisa G, Workneh T, Hordofa N, Suaudi M, Abebe G, Jarso G. Multidrug-resistant Mycobacterium tuberculosis and associated risk factors in Oromia Region of Ethiopia. International Journal of Infectious Diseases 2015;39:57-61.
7. Garcia IS, Blanco AR, Perez JL, Viejo MA, Hernandez MJ, Lopez O, et al. Risk factors for mulidrug-resistant tuberculosis in a tuberculosis unit in Madrid, Spain. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2009;28:325-330.
8. Stosic M, Vukovic D, Babic D, Antonijevic G, Foley KL, Vujcic I, et al. Risk factors for multidrug-resistant tuberculosis among tuberculosis patients in Serbia a case-control study. BMC Public Health 2018;18:1-8.
9. Zhang C, Wang Y, Shi G, Han W, Zhao H, Zhang H, et al. Determinants of multidrug-resistant tuberculosis in Henan province in China: a case control study. BMC Public Health 2016;16:1-8.
10. Workicho A, Kassahun W, Alemseged F. Risk factors for multidrug-resistant tuberculosis among tuberculosis patients: a case-control study. Infection and Drug Resistance 2017;10:91-96.
11. Mulu W, Mekonnen D, Yimer M, Admassu A, Abera B. Risk factors for multidrug resistant tuberculosis patients in Amhara National Regional State. African Health Sciences 2015;15:368-377.
12. Skrahina A, Hurevich H, Zalutskaya A, Sahalchyk E, Astrauko A, Hoffner S, et al. Multidrug-resistant tuberculosis in Belarus: the size of the problem and associated risk factors. Bull World Health Organ 2013;91:36-45.
13. Elduma AH, Mansournia MA, Foroushani AR, Al HM, Elegai AM, Elsony A, et al. Assessment of the risk factors associated with multidrug-resistant tuberculosis in Sudan: a case-control study. Epidemiol Health 2019;41:1-9.
14. Tan D, Wang B, Li X, Cai X, Zhang D, Li M, et al. Identification of Risk Factors of Multidrug-Resistant Tuberculosis by using Classification Tree Method. The American Society of Tropical Medicine and Hygiene 2017;97:1720-1725.
15. Mekonnen F, Tessema B, Moges F, Gelaw A, Eshetie S, Kumera G. Multidrug resistant tuberculosis: prevalence and risk factors in districts of metema and west armachiho, Northwest Ethiopia. BMC Infectious Diseases 2015;15:1-6.
16. Jaber AA, Ibrahim B. Evaluation of risk factors associated with drug-resistant tuberculosis in Yemen: data from centres with high drug resistance. BMC Infectious Diseases 2019;19:1-9.
17. Pradipta IS, Forsman LD, Bruchfeld J, Hak E, Alffenaar JW. Risk factors of multidrug-resistant tuberculosis: A global systematic review and meta-analysis. Journal of Infection 2018:1-39.
18. Elmi OS, Hasan H, Abdullah S, Jeab, MZ, Alw ZB, Naing NN. Multidrug-resistant tuberculosis and risk factors associated with its development: a retrospective study. J Infect Dev Ctries 2015;9:1076-1085.
19. Vashakidze L, Salakaia A, Shubladze N, Cynamon M, Barbakadze K, Kikvidze M, et al. Prevalence and Risk factors for Drug Resistance among Hospitalized TB Patients in Georgia. NIH Public Access 2009;13:1148-1153.
20. Tanrikulu AC, Hosoglu S, Ozekinci T, Abakay A, Gurkan F. Risk factors for drug resistant tuberculosis in southeast Turkey. TROPICAL DOCTOR 2008;38:91-93.
21. Tang S, Tan S, Yao L, Li F, Li L, Guo X, et al. Risk Factors for Poor Treatment Outcomes in Patients with MDR-TB and XDR-TB in China: Retrospective Multi-Center Investigation. PLOS ONE 2013;8:1-8.
22. Faustini A, Hall A, Perucci CA. Risk factors for multidrug resistant tuberculosis in Europe: a systematic review. Thorax 2006;61:158-163.
23. Sander MS, Vuchas CY, Numfor HN, Nsimen AN, Abena JF, Noeske J, et al Sputum bacterial load predicts multidrug-resistant tuberculosis in retreatment patients: a case-control study. The International Journal of Tuberculosis and Lung Disease 2016;20:793-799.
24. Chuchottaworn C, Thanachartwet V, Sangsayunh P, Than TM, Sahassananda D, Surabotsophon M, et al. Risk Factors for Multidrug-Resistant Tuberculosis among Patients with Pulmonary Tuberculosis at the Central Chest Institute of Thailand. PLOS ONE;7:1-17.
25. Ejaz M, Siddiqui AR, Rafiq Y, Malik F, Channa A, Mangi R, et al. Prevalence of multi-drug resistant tuberculosis in Karachi, Pakistan: identification of at risk groups. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene 2010;104:511-517.
26. Tembo BP, Malangu NG. Prevalence and factors associated with multidrug/rifampicin resistant tuberculosis among suspected drug resistant tuberculosis patients in Botswana. BMC Infectious Diseases 2019;19:1-8.
27. ปุญญพัฒน์ ไชยเมล์. วิธีการวิจัยทางสาธารณสุข (ฉบับปรับปรุง). พิมพ์ครั้งที่ 4. สงขลา: บริษัท นำศิลป์โฆษณา จำกัด; 2562.
28. สำนักวัณโรค กรมควบคุมโรค. แผนยุทธศาสตร์งานวัณโรคระดับชาติ พ.ศ. 2560-2564; 2560.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
2022-02-15
ฉบับ
บท
บทความวิชาการ
