การพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพโรคติดต่อนำโดยแมลงในพื้นที่เปลี่ยนแปลง ระบบนิเวศวิทยาอำเภอบ้านเขว้า จังหวัดชัยภูมิ
คำสำคัญ:
ความรอบรู้ด้านสุขภาพ, โรคติดต่อนำโดยแมลง, การพัฒนาบทคัดย่อ
บทคัดย่อ
การก่อสร้างแหล่งกักเก็บน้ำส่งผลให้ระบบนิเวศวิทยาเปลี่ยนแปลงไป จังหวัดชัยภูมิมีการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำในอำเภอบ้านเขว้าขึ้น ส่งผลให้มีการเปลี่ยนแปลงทางนิเวศวิทยาของแมลงและยุงพาหะนำโรคเพิ่มขึ้น มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพโรคติดต่อนำโดยแมลงในพื้นที่เปลี่ยนแปลงระบบนิเวศวิทยา อำเภอบ้านเขว้า จังหวัดชัยภูมิ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ 1) แกนนำสุขภาพ จำนวน 56 คน และ 2) ประชาชนที่อาศัยอยู่ในตำบลชีบน อำเภอบ้านเขว้า จำนวน 115 คน ดำเนินการวิจัย 4 ระยะ ได้แก่ ขั้นวางแผน ขั้นปฏิบัติ ขั้นสังเกต และขั้นสะท้อนผล เก็บข้อมูลโดยการสนทนากลุ่ม สังเกต และสัมภาษณ์ สถิติที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สถิติอนุมานโดยการวิเคราะห์ค่าที และการทดสอบค่าเอฟ ผลการวิจัย พบว่า การพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพโรคติดต่อนำโดยแมลง มี 4 ขั้นตอน คือ 1) ศึกษาบริบท 2) วิเคราะห์ปัญหาและถ่ายทอด 3) การประเมินผล 4) ถอดบทเรียนและคืนข้อมูล ทำให้ความรอบรู้ด้านสุขภาพโรคติดต่อนำโดยแมลงของกลุ่มตัวอย่างภาพรวมอยู่ในระดับสูง ( =3.11, SD=0.60) ผลการเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยความรอบรู้ด้านสุขภาพโรคติดต่อนำโดยแมลง พบว่ากลุ่มตัวอย่างที่มีรายได้ต่อครัวเรือน สถานภาพสมรส การศึกษา และอาชีพ ต่างกันจะมีค่าเฉลี่ยความรอบรู้ด้านสุขภาพแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 สรุปว่าแนวทางการพัฒนาดังกล่าว สามารถสร้างเสริมให้ประชาชนมีความรอบรู้ด้านสุขภาพโรคติดต่อนำโดยแมลงในระดับพื้นที่ได้ดีมากยิ่งขึ้น
References
กองประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ กรมอนามัย. แนวทางการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพจากโครงการพัฒนาแหล่งน้ำ. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. 2553.
นิรันดร คำนุ. การใช้ทุนทางสังคมในการพัฒนาเครือข่ายชาวบ้านลุ่มน้ำชีตอนล่างเพื่อแก้ไขผลกระทบจากการสร้างเขื่อน. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. 2565: 18(2); 27-56.
ณชพงศ จันจุฬา. เขื่อน : การพัฒนากับปัญหาประมงไทย. วารสารวิชาการคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 2552: 5(2); 25-36.
สำนักบริหารโครงการ กรมชลประทาน. รายงานผลฯ โครงการอ่างเก็บน้ำเขื่อนแม่กวงอุดมธารา จังหวัดเชียงใหม่. กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. 2565.
สำนักบริหารโครงการ กรมชลประทาน. รายงานผลฯ โครงการอ่างเก็บน้ำแม่นึงอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดลำปาง. กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. 2565.
สำนักบริหารโครงการ กรมชลประทาน. รายงานผลฯ โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยน้ำรีอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดอุตรดิตถ์. กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. 2565.
สำนักบริหารโครงการ กรมชลประทาน. รายงานผลฯ โครงการอ่างเก็บน้ำลำน้ำชีอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดชัยภูมิ ฉบับที่ 2. กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. 2565.
กองระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค. สถานการณ์โรคไข้เลือดออก ปี 2561 – 2563. (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก http://doe.moph.go.th/surdata/disease.php?dcontent=old&ds=262766. เข้าถึงเมื่อวันที่ 5 สิงหาคม 2566.
สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา. ข้อมูลรายงาน 506 ปี 2560 – 2565. สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา. 2566.
ขวัญเมือง แก้วดำเกิง. K-shape 5 ทักษะเพิ่มความรอบรู้ด้านสุขภาพ. วารสารสมาคมวิชาชีพสุขศึกษา. 2563: 35(2); 22-26.
วีรยุทธ์ ชาตะกาญจน์. วิจัยเชิงปฏิบัติการ. วารสารราชภัฏสุราษฎร์ธานี. 2558: 2(1); 29–49.
สุมัทนา กลางคาร และวรพจน์ พรหมสัตยพรต. หลักการวิจัยทางวิทยาศาสตร์สุขภาพ (ครั้งที่ 6). มหาสารคาม: สารคามการพิมพ์ - สารคามเปเปอร์. 2553.
วีระ กองสนั่น และอมรศักดิ์ โพธิ์อ่ำ. ความรอบรู้ด้านสุขภาพที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออก ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน เขตตำบลหนองใหญ่ อำเภอปราสาท จังหวัดสุรินทร์. วารสารวารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพและการสาธารณสุขชุมชน. 2563: 3(1); 35 – 44.
อรุณ จิรวัฒน์กุล. สถิติทางวิทยาศาสตร์สุขภาพเพื่อการวิจัย. กรุงเทพฯ: วิทยพัฒน์, 2558.
สาวิตรี พระเขียนทอง และคณะ. ปัจจัยทำนายความรอบรู้สุขภาพด้านการป้องกันโรคไข้เลือดออกของอาสาสมัครสาธารณสุข เขตตลิ่งชัน กรุงเทพมหานคร. วารสารควบคุมโรค. 2564: 47(เพิ่มเติมฉบับที่ 1); 724-733.
พลภัทร เครือคํา และรชานนท์ ง่วนใจรัก. ความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพกับพฤติกรรมป้องกันควบคุมโรคไข้เลือดออกของครัวเรือนในอำเภอลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์. วารสารวิจัยสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2566: 16(1); 39-51.
