ความรอบรู้ด้านสุขภาพที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเองของอาสาสมัคร
คำสำคัญ:
ความรอบรู้ด้านสุขภาพ, พฤติกรรมสุขภาพ, อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน, การจัดการตนเอง, ทักษะการสื่อสารบทคัดย่อ
ปัญหาโรคไม่ติดต่อเรื้อรังเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญ ซึ่งเกี่ยวข้องโดยตรงกับพฤติกรรมสุขภาพของประชาชน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) มีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมสุขภาพของชุมชน และการมีความรอบรู้ด้านสุขภาพที่ดีจะช่วยให้สามารถดูแลสุขภาพตนเองได้อย่างเหมาะสม การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยส่วนบุคคล ความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเองของ อสม. รวมถึงศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพกับพฤติกรรมสุขภาพ เป็นการวิจัยเป็นแบบภาคตัดขวางระหว่างเดือนธันวาคม 2567 – มกราคม 2568 โดยเก็บรวบรวมข้อมูลจาก อสม. ในอำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม จำนวน 286 คน ด้วยแบบสอบถามที่ผ่านการตรวจสอบคุณภาพทางสถิติ การวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติพรรณนาและสถิติอนุมาน พบว่า อสม. ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 82.20) อายุระหว่าง 41–60 ปี (ร้อยละ 49.70) และมีระดับความรอบรู้ด้านสุขภาพโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า อสม. มีความรู้ด้านสุขภาพในระดับสูง แต่มีทักษะการจัดการตนเองและการสื่อสารในระดับปานกลาง ผลการวิเคราะห์ค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน พบว่า ความรอบรู้ด้านสุขภาพมีความสัมพันธ์ทางบวกกับพฤติกรรมสุขภาพ โดยเฉพาะทักษะการจัดการตนเอง (r = .26, p < .01) และทักษะการสื่อสาร (r = .25, p < .01) มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการดูแลสุขภาพมากที่สุด ผลการวิจัยสะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของการพัฒนาองค์ความรู้และทักษะสุขภาพของ อสม. เพื่อให้สามารถเป็นต้นแบบและให้คำแนะนำที่ถูกต้องแก่ประชาชนในชุมชน
เอกสารอ้างอิง
กฤศภณ เทพอินทร์, เสน่ห์ ขุนแก้ว. ความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพกับพฤติกรรมสุขภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อุตรดิตถ์. 2565;14(1):206–16.
อารีย์ แร่ทอง. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ 3อ 2ส ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน กรณีศึกษาตำบลหินตก อำเภอร่อนพิบูลย์ จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสารวิชาการ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. 2562;15(3):62–70.
World Health Organization. Diagnosis and Management of Type 2 Diabetes. Geneva: World Health Organization; 2020.
กรมควบคุมโรค. กรมควบคุมโรค รณรงค์วันหัวใจโลก ปี 2562 “Be A Heart Hero…Make A Heart Promise จงกล้าท้าทาย พันธสัญญาแห่งใจ” เผยโรคหัวใจขาดเลือดเป็นสาเหตุการตายอันดับ1 ของโลก [อินเทอร์เน็ต]. 2562 [เข้าถึงเมื่อ 20 พ.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://ddc.moph.go.th/doe/news.php?news=9632&deptcode=
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. รายงานสาเหตุการตายในข้อมูลมรณบัตร [อินเทอร์เน็ต]. 2567 [เข้าถึงเมื่อ 20 พ.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://spd.moph.go.th/
อรเกษม บังคมเนตร. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ 3อ.2ส.ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน(อสม.) ในอำเภอขาณุวรลักษบุรี จังหวัดกำแพงเพชร [อินเทอร์เน็ต]. 2565 [เข้าถึงเมื่อ 20 พ.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://mis2.kpo.go.th/r2rkm/file/20220422154108.pdf
ทิพวัลย์ ชูประเสริฐ, พลอยไพลิน จันทร์มณี. การศึกษาสถานการณ์ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ในเขตสุขภาพที่ 11 พ.ศ. 2562 [อินเทอร์เน็ต]. 2562 [เข้าถึงเมื่อ 20 พ.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก: http://do11.new.hss.moph.go.th:8080/show_topic.php?id=12
กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. รายงานผลการประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพ ประจำปีงบประมาณ 2561 [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ; 2561 [เข้าถึงเมื่อ 20 พ.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://hed.go.th/
Nutbeam D. The evolving concept of health literacy. Soc Sci Med. 2008;67(12):2072–8. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2008.09.050
สำนักงานสาธารณสุขอำเภอเมืองสมุทรสงคราม. ข้อมูลอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านอำเภอเมืองสมุทรสงคราม. 2567.
สุชาดา อินทรกำแหง ณ ราชสีมา, สมตระกูล ราศิริ, ธิติรัตน์ ราศิริ. บทบาทของอาสาสมัครสาธารณสุขไทย. วารสารวิจัยและพัฒนาด้านสุขภาพ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครราชสีมา. 2564;7(2):80–97.
ทรรศนีย์ บุญมั่น. ปัจจัยความรอบรู้ด้านสุขภาพที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมสุขภาพ 3อ. 2ส. ของประชาชนอำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีนอร์ทเทิร์น. 2566;4(1):137–52.
จุฑาภรณ์ สว่างเมฆ. ปัจจัยที่มีผลต่อความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) หมู่บ้านปรับเปลี่ยนพฤติกรรมต้นแบบจังหวัดกระบี่. วารสารอนามัยสิ่งแวดล้อม และสุขภาพชุมชน. 2564; 6(3): 121-130.
ประไพพิศ สิงหเสม, พอเพ็ญ ไกรนรา, วรารัตน์ ทิพย์รัตน์. ความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพกับพฤติกรรมสุขภาพตาม 3อ 2ส ของผู้สูงอายุ ตำบลหนองตรุด จังหวัดตรัง. วารสารวิทยาลัยบรมราชชนนีอุตรดิตถ์. 2562;11(1):37–51.
จักรพงษ์ ชมวะนา, ณฐา เมธาบุษยาธร. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความผูกพันองค์กรของบุคลากรโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลจังหวัดสระบุรี. วารสารนวัตกรรมสุขภาพและความปลอดภัย. 2567;1(3):1–15.
Best JW. Research in Education. 4th ed. New Delhi: Prentice Hall of India Pvt. Ltd.; 1981.
Cronbach LJ. Coefficient Alpha and the Internal Structure of Tests. Psychometrika. 1951;16(3):297–334. doi:10.1007/BF02310555
Kuder GF, Richardson MW. The Theory of the Estimation of Test Reliability. Psychometrika. 1937;2(3):151–60. doi:10.1007/BF02288391
เชษฐภูมิ วรรณไพศาล. เครื่องมือการวิจัยทางสังคมศึกษา. พิมพ์ครั้งที่ 3. เชียงใหม่: ศูนย์บริหารงานวิจัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2562.
ปรางค์ทิพย์ อุจะรัตน, ปราณี ทัดศรี, ดวงนภา บุญส่ง. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมการป้องกันตนเองจากโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ของนักศึกษาพยาบาล. วารสารพยาบาลสงขลานครินทร์. 2565;42(3):14–24.
กิติพงษ์ เรือนเพ็ชร, ยุวดี งอมสงัด, นิภา สุทธิพันธ์, ปิยะอร รุ่งธนเกียรติ, ปัณณทัต บนขุนทด, เมธา พันธ์รัมย์. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพของประชาชน อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์. วารสารส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม. 2563;17(2):479–492.
เนตรนภา กาบมณี, สิริลักษณ์ อุ่ยเจริญ, ฐิติวรรณ โยธาทัย. ความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมการดูแลตนเองของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ตำบลโนนสูง อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี. วารสารโรงพยาบาลสกลนคร. 2564;24(1):23–33.
อาภรณ์ คำก้อน, สุพัตรา บัวที, อัจฉรา ชัยชาญ, บุญญภัสร์ ภูมิภู, กัญจน์ณิชา เรืองชัยทวีสุข. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพในการป้องกันภาวะความดันโลหิตสูงของผู้สูงอายุในชุมชนเมืองและกึ่งเมือง. วารสารสุขภาพและการศึกษาพยาบาล. 2565;28(2):1–16.
อุไรรัตน์ คูหะมณี, ยุวดี รอดจากภัย, นิภา มหารัชพงศ์. ความรอบรู้ด้านสุขภาพกับบทบาทของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน(อสม.) ในการป้องกันโรคเรื้อรัง. วารสารกรมการแพทย์. 2563;45(1):137–142.
