การพัฒนาแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยโดยการมีส่วนร่วมของครัวเรือนและชุมชนในเขตเทศบาลตำบลเมืองสรวง อำเภอเมืองสรวง จังหวัดร้อยเอ็ด
คำสำคัญ:
การพัฒนาแนวทางการจัดการ, ขยะมูลฝอย, ครัวเรือนและชุมชนในเขตเทศบาลตำบลเมืองบทคัดย่อ
การวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) เพื่อพัฒนาแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยโดยการมีส่วนร่วมของครัวเรือนและชุมชน ในเขตเทศบาลตำบลเมืองสรวง อำเภอเมืองสรวง จังหวัดร้อยเอ็ด โดยใช้แนวคิดของ Kemmis & Mc Taggart, 1988 ประกอบไปด้วย 4 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นวางแผน ขั้นปฏิบัติการ ขั้นสังเกตผล และขั้นสะท้อนผล มาใช้ในพัฒนาแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยโดยการมีส่วนร่วมของครัวเรือนและชุมชน จำนวน 2 ชุมชน ได้แก่ บ้านเมืองสรวง หมู่ 2 ตำบลเมืองสรวง และบ้านวนาทิพย์ หมู่ที่ 7 ตำบลหนองผือ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลัก และอาสาสมัครเข้าร่วมวิจัยประกอบด้วย 1) กลุ่มผู้ให้ข้อมูลเชิงลึก ได้แก่ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน 2 หมู่บ้าน และผู้ใหญ่บ้าน จำนวน 2 คน รวมจำนวน 26 คน และ 2) กลุ่มตัวแทนครัวเรือน จำนวน 154 คน ในการศึกษาครั้งนี้ ได้คำนวณหาขนาดกลุ่มตัวอย่างกรณีทราบประชากร โดยใช้สูตรของเครซี่และมอร์แกน (Krejcie and Morgan, 1970) ได้กลุ่มตัวอย่างจำนวน 154 คน ระยะเวลาในการดำเนินการศึกษา 16 สัปดาห์ ความรู้เกี่ยวกับการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือน ชุมชน พฤติกรรมการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือน และการมีส่วนร่วมในการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือนวิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าเฉลี่ยและร้อยละ (Percentage) ก่อนและหลังเข้าร่วมวิจัย ในส่วนของข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์ วิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content Analysis) โดยการถอดข้อมูล
ผลการศึกษา พบว่า สถานการณ์การจัดการขยะมูลฝอยในพื้นที่เทศบาลตำบลเมืองสรวงยังประสบปัญหาในหลายด้าน โดยประชาชนมีบางส่วนขาดความความตระหนักเกี่ยวกับปัญหาขยะมูลฝอย ขาดพฤติกรรมการคัดแยกขยะที่เหมาะสม การเพิ่มขึ้นของประชากร และการมีส่วนร่วมของชุมชนที่ยังไม่ค่อนข้างน้อย หลังการเข้าร่วมวิจัย พฤติกรรมการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือน การมีส่วนร่วมในการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือน เพิ่มขึ้นจากก่อนการเข้าร่วมวิจัยอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value < 0.001) และสูงกว่ากลุ่มไม่เข้าร่วมวิจัยอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value<0.001) โดยมีพฤติกรรมการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือน การมีส่วนร่วมในการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือนมากกว่ากลุ่มไม่เข้าร่วมวิจัยอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 สรุปการพัฒนาแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือนและชุมชนนี้ช่วยให้ลดปริมาณขยะมูลฝอยในพื้นที่รับผิดชอบได้ดีขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพ และสามารถนำแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยในครัวเรือนและชุมชนไปใช้ในพื้นที่อื่น ๆ ได้
เอกสารอ้างอิง
กรมควบคุมมลพิษ. (2559). คู่มือประชาชนการคัดแยกขยะมูลฝอยอย่างถูกวิธีและเพิ่มมูลค่า. https://www.pcd.go.th/wp-content/uploads/2020/06
กรมควบคุมมลพิษ. (2564). คู่มือการลดและคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและที่ทำงาน. https://www.pcd.go.th/publication/14503/
กรมควบคุมมลพิษ. (2565).ระบบสารสนเทศด้านการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน. https://thaimsw.pcd.go.th/provincedetail.php?id=45
กรมควบคุมมลพิษ.(2566).รายงานสถานการณ์สถานที่กำจัดขยะมูลฝอยของประเทศไทย ปี พ.ศ. 2566. https://www.pcd.go.th/publication/31985/
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2566). รายงานสถานการณ์สถานที่กำจัดขยะมูลฝอยของประเทศไทย ปี พ.ศ. 2566.https://www.pcd.go.th/publication/31985/
กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น. (ม.ป.ป.). มาตรฐานการจัดการขยะมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล: มาตรฐานการบริหารและการบริการสาธารณะขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นhttps://www.dla.go.th/work/e_book/eb1/9_4.pdf
กรีนพีซ. (ม.ป.ป.).หลักจัดการขยะ7R. https://www.greenpeace.org/thailand/tag/7r/
เจญรัตน์ อินจันทร์. (2560). การจัดการมูลฝอยชุมชนโดยใช้หลัก 3Rs ร่วมกับกลไกชุมชนกรณีศึกษา ตำบลป่าเซ่า อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์. (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์). คลังวิทยานิพนธ์อิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
เจนฤทัย เจริญศรี. (2561). กระบวนการจัดการมูลฝอยโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านคำนางรวยใต้ ตำบลคำน้ำแซบ อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี. (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยมหาสารคาม). คลังวิทยานิพนธ์อิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ณัฐพล เมฆแดง. (2564). การจัดการขยะแบบมีส่วนร่วมของชุมชนเกาะพิทักษ์ อำเภอหลังสวน จังหวัด ชุมพร. วารสารนิติศาสตร์และสังคมท้องถิ่น,5(1),31-48.
เทศบาลตำบลเมืองสรวง. (2567).รายงานสถานการณ์ขยะมูลฝอยเทศบาลตำบลเมืองสรวง ประจำปีงบประมาณ 2567. ร้อยเอ็ด: เทศบาลตำบลเมืองสรวง.
นฤนาท ยืนยงและพิชชานาถ เงินดีเจริญ. (2565). การมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการขยะมูลฝอยของตำบลสำพะเนียง อำเภอโนนแดง จังหวัดนครราชสีมา. วารสารวิชาการและวิจัย มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, 12(2), 279-295.
นุชประภา โมกข์ศาสตร์.(2 สิงหาคม 2565). ปัญหามลพิษจากขยะมูลฝอยและข้อเสนอเชิงนโยบาย. https://think.moveforwardparty.org/article/environment-and-resources/2922/
ประพาพร แก่นจันทร์และ คณะ. (2558). ปัจจัยที่มีผลต่อการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการขยะมูลฝอยของเทศบาลในจังหวัดปทุมธานี. วารสารวิจัยและพัฒนาวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์, 10(3), 295. สืบค้นจากhttps://so06.tci-thaijo.org/index.php/vrurdihsjournal
ปวีณา ปาทาน. (2564). รูปแบบการจัดการมูลฝอยโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนหนองม่วง เทศบาลเมืองศรีสะเกษ จังหวัดศรีสะเกษ. (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยมหาสารคาม). คลังวิทยานิพนธ์อิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
สำนักปลัดเทศบาล ฝ่ายยุทธศาสตร์และงบประมาณ งานวิเคราะห์แผนและนโยบาย.(2567). แผนพัฒนาท้องถิ่น (พ.ศ. 2566–2570) เพิ่มเติม (ครั้งที่ 4) พ.ศ. 2567 เทศบาลตำบลเมืองสรวง. ร้อยเอ็ด: เทศบาลตำบลเมืองสรวง.
วิชาญ ดำรงค์กิจ. (2566). การพัฒนารูปแบบการจัดการมูลฝอยในชุมชนแบบมีส่วนร่วมของชุมชน กรณีศึกษาหมู่8 องค์การบริหารส่วนตำบลหนองนาก อำเภอหนองแค จังหวัดสระบุรี. วารสารการจัดการสิ่งแวดล้อม,8(6),202-215.
Alimoradiyan,H. et al.(2024). Fostering community participation in sustainable municipal solid waste management at multiple scales in Tehran, Iran. Results in Engineering .22 (2024).
He,H. et al.(2023). Generation and management of municipal solid waste in top metropolitans of China: A comparison with Singapore. Circular Economy.2 (2023).
Qi,S.et al.(2024). Exploration and practice of “zero-waste city” in China. Circular Economy.3(2024).
Thaicsr. (2015, September). The Earth Summit 1992 Rio. https://www.thaicsr.com/2015/09/earth-summit-1992-rio.html
T'ing,L.C. et al. (2020). Determinants of 3Rs behaviour in plastic usage: A study among Malaysians. Heliyon 6 (2020)
Zhang,Z. et al.(2024). Municipal solid waste management challenges in developing regions: A comprehensive review and future perspectives for Asia and Africa. Science of the Total Environment 930 (2024
