ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการลดและการคัดแยกขยะมูลฝอยในครัวเรือน ของประชาชนตำบลธาตุ อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร
คำสำคัญ:
ขยะมูลฝอย, พฤติกรรม, ทฤษฎีพฤติกรรมตามแผนบทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวาง มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระดับพฤติกรรมและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการลดและคัดแยกขยะมูลฝอยในครัวเรือนของประชาชน ในตำบลธาตุ อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ตัวแทนครัวเรือนที่รับผิดชอบการคัดแยกขยะ จำนวน 343 คน โดยสุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน (Multi-stage Sampling) เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติเชิงอนุมาน ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ความถี่ ร้อยละ สถิติไคสแควร์ และสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบสเปียร์แมน
ผลการวิจัย พบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่ มีพฤติกรรมการลดและการคัดแยกขยะมูลฝอยในครัวเรือนอยู่ในระดับดี ร้อยละ 70.26 ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการลดและการคัดแยกขยะมูลฝอยในครัวเรือน ได้แก่ เพศ (p-value=0.005) ระดับการศึกษา (p-value=0.043) ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์เชิงบวก ได้แก่ รายได้เฉลี่ยต่อเดือน (rs=0.130) ความรู้ (rs=0.227) ทัศนคติ (rs=0.381) การคล้อยตามกลุ่มอ้างอิง (rs=0.211) การรับรู้ความสามารถในการควบคุมพฤติกรรม (rs=0.344) และความตั้งใจในการปฏิบัติพฤติกรรม (rs=0.687) ส่วนปัจจัยที่มีความสัมพันธ์เชิงลบ ได้แก่ จำนวนสมาชิกในครอบครัว (rs=-0.199) สอดคล้องกับทฤษฎีตามแบบแผน ที่พบว่าความตั้งใจในการปฏิบัติพฤติกรรมเป็นตัวแปรสำคัญที่มีผลต่อการลดและการคัดแยกขยะในครัวเรือน ดังนั้น หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ควรจัดทำโครงการหรือมาตรการส่งเสริมการคัดแยกขยะในระดับครัวเรือนอย่างต่อเนื่อง เน้นการสร้างแรงจูงใจและความตระหนัก เช่น ครัวเรือนต้นแบบคัดแยกขยะ และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นพัฒนาระบบโครงสร้างพื้นฐานให้เอื้อต่อการคัดแยกขยะ เช่น การจัดหาถังขยะแยกประเภทที่เพียงพอ
เอกสารอ้างอิง
World Bank. What a waste 2.0: A global snapshot of solid waste management to 2050 [Internet]. Washington, DC: World Bank; 2019 [cited 2025 Jun 14]. Available from:
Hoornweg D, Bhada-Tata P, Kennedy C. Environment: Waste production must peak this century. Nature. 2013;502(7473):615–617.
กรมควบคุมมลพิษ. แผนปฏิบัติการด้านการจัดการขยะของประเทศ ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2565–2570) เข้าถึงได้จาก:https://www.pcd.go.th/publication/28745/.
กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น, กระทรวงมหาดไทย. แผนปฏิบัติการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน "จังหวัดสะอาด" ประจำปี พ.ศ. 2562 [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพฯ: กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น; 2562
องค์การบริหารส่วนตำบลธาตุ. รายงานผลการดำเนินการด้านการจัดการขยะขององค์การบริหารส่วนตำบลธาตุ อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร. สกลนคร: อบต.ธาตุ; 2565.
ศรินทร์ทิพย์ บุญจันทร์, จักรพันธ์ เพ็ชรภูมิ. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการคัดแยกขยะของแม่บ้านในตำบล บึงพระ อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก. ว.บัณฑิตศึกษา มร.วไลยอลงกรณ์ฯ. 2561;12(1).
ศุภฤกษ์ ธาราพิทักษ์วงศ์ และคณะ. การพัฒนาประสิทธิภาพการจัดการขยะครบวงจรด้วยกระบวนการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมโดยชมชนตำบลป่าแป๋ อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ [รายงานการวิจัย]. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่; 2562.
จักรพันธ์ เพ็ชรภูมิ และคณะ. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการจัดการขยะในครัวเรือนของแม่บ้านในอำเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์. ว.วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ม.อบลฯ. 2561;20(1):203–212.
ศราวุฒิ ทับผดุง. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการลดปริมาณขยะมูลฝอยครัวเรือนในเขตองค์การบริหารส่วนตำบลที่ไม่มีการบริหารจัดการขยะมูลฝอย อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยนเรศวร; 2563.
Ajzen I. The theory of planned behavior. Organ Behav Hum Decis Process. 1991;50(2):179–211.
พีรยา พูลหิรัญ. การทำนายพฤติกรรมแยกขยะพลาสติกในครัวเรือนด้วยทฤษฎีพฤติกรรมตามแผนและ การพิจารณาถึงผลลัพธ์ในอนาคต [วิทยานิพนธ์ ศศ.ม.]. กรุงเทพมหานคร: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2565.
อภินัทธ์ นิลสุข, ศรัณญา เบญจกุล, มณฑา เก่งการพานิช. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือนในอำเภอทับสะแก จังหวัดประจวบคีรีขันธ์. J Behav Sci Dev. 2565;14(2):19–38.
Daniel WW. Biostatistics: A Foundation of Analysis in the Health Sciences. 6th ed. New York: John Wiley & Sons; 1995.
Bloom, B. Handbook on formative and summative evaluation of students' learning. New York: McGraw-Hill; 1971.
Best JW. Education research. New Jersey: Prentice Hall; 1977.
Cronbach, L.J. Essentials of psychological testing. 5th ed. New York: Harper Collins Publishers; 1990.
Kuder GF, Richardson MW. The theory of the estimation of test reliability. Psychometrika
;2(3):151-160.
นิภาภรณ์ จงวุฒิเวศย์, ชุลีวรรณ ปราณีธรรม. พฤติกรรมการจัดการขยะมูลฝอยในครัวเรือน ตำบลหนองปลิง อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม. ว.วิชาการ ม.ราชภัฏกาญจนบุรี. 2563;10(2):269-280.
ปกรณ์เกียรติ หมื่นสิทธิโรจน์. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการคัดแยกขยะมูลฝอยในครัวเรือนและผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมจากการจัดการขยะมูลฝอย: กรณีศึกษาโครงการอาคารชุดบ้านเอื้ออาทรบางโฉลง นิติบุคคล 1 จังหวัดสมุทรปราการ [วิทยานิพนธ์ วศ.ม.]. กรุงเทพมหานคร: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2564.
ปิยธิดา สามสี. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการปฏิบัติในการคัดแยกขยะมูลฝอยของครัวเรือนในเขตเทศบาลตำบลเชิงดอย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ [วิทยานิพนธ์ ส.ม.].: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช; 2562.
วิชุดา ใจเที่ยงตรง. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อพฤติกรรมการลดและการคัดแยกขยะมูลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลตำบลแม่คำ อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย. นครราชสีมา: วิทยาลัยนครราชสีมา; 2565.
วีรวัลย์ แก้วบุญชู, ภัทรพร ธรรมเสนา, พนิดา ธรรมสอน. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการคัดแยกขยะในครัวเรือนของประชาชน. ว.วิจัยและพัฒนา ม.ราชภัฏเลย. 2562;14(4):66–77.
Barr S. Factors Influencing Environmental Attitudes and Behaviors: A U.K. Case Study of Household Waste Management. Environ Behav. 2007;39(4):435–473.
Kamara AJ. Household participation in domestic waste disposal and recycling in the Tshwane Metropolitan Area: An environmental education perspective [dissertation]. Pretoria: University of South Africa; 2009.
Matsumoto S. Waste separation at home: Are Japanese municipal curbside recycling policies efficient? Resour Conserv Recycl. 2011;55(3):325–334.
