ผลการป้องกันผู้ป่วยเบาหวานรายใหม่ในกลุ่มเสี่ยงเบาหวานด้วยโปรแกรมบันได 7 ขั้น เพื่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 10 อุบลราชธานี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาผลลัพธ์การนำโปรแกรมบันได 7 ขั้นไปใช้ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ของกลุ่มเป้าหมายในเขตสุขภาพที่ 10 อุบลราชธานี ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพระดับตำบล (รพ.สต.) ใน 5 จังหวัด จำนวน 15 แห่ง กลุ่มเป้าหมายแบ่งเป็น กลุ่มผู้นำโปรแกรมบันได 7 ขั้นฯ ไปปฏิบัติคือบุคลากรใน รพ.สต. และอาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) เชี่ยวชาญ จำนวน 45 คน และกลุ่มตัวอย่างที่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตามโปรแกรมบันได 7 ขั้นฯ คือ กลุ่มเสี่ยงเบาหวาน รพ.สต.ละ 30 คน รวม 450 คน  เครื่องมือที่ใช้คือโปรแกรมบันได 7 ขั้นฯ พัฒนาตามแนวคิด 3อ.2ส. มี 3 ระยะ คือ ระยะเตรียมการ ระยะเข้มข้นโดยการจัดกิจกรรม เพื่อส่งเสริมให้กลุ่มเสี่ยงมีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ร่วมกับการทำกลุ่มแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การติดตามเยี่ยมเสริมพลัง และ ระยะติดตามผล โดยการติดตามผลระดับน้ำตาลในเลือดในเดือนที่ 3 6 และ 9 และการหาระดับน้ำตาลสะสมในระยะสุดท้าย (HbA1c) การวิเคราะห์ข้อมูล โดยใช้ความถี่ ร้อยละ และเปรียบเทียบความแตกต่างของระดับน้ำตาลในเลือดโดยใช้สถิติ Wilcoxon Rank test และ Friedman test

ผลการวิจัยพบว่า หลังเข้าร่วมโปรแกรมบันได 7 ขั้นเพื่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ กลุ่มเสี่ยงจำนวน 438 ราย ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 70.5 พบว่ากลุ่มเสี่ยงมีความรู้้ตามหลัก 3อ.2ส. เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ p-value < 0.001 คะแนนพฤติกรรมในเดือนที่ 2 เดือนที่ 3 และเดือนที่ 9 มีค่าเฉลี่ยพฤติกรรมตามหลัก 3อ.2ส. เพิ่มขึ้นจากเดือนที่ 0 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ p-value < 0.001 โปรแกรมบันได 7 ขั้นฯ สามารถป้องกันการป่วยเป็นโรคเบาหวานรายใหม่ได้ถึงร้อยละ 87.7 แต่ยังพบความชุกการเกิดผู้ป่วยเบาหวานรายใหม่ได้ร้อยละ 12.3 และปัญหาอุปสรรคการใช้โปรแกรมบันได 7 ขั้นฯ พบว่า มีกลุ่มเสี่ยงบางส่วนคิดว่าตนเองยังไม่ป่วย จึงไม่ค่อยสนใจเข้าร่วมกิจกรรมตามโปรแกรมบันได 7 ขั้นฯอย่างต่อเนื่อง