ผลของโปรแกรมความรอบรู้ด้านสุขภาพและการพัฒนากิจกรรม เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุแบบมีส่วนร่วมบนพื้นฐานหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในจังหวัดจันทบุรี

บทคัดย่อ

ที่มาของปัญหา: ประเทศไทยเป็นสังคมสูงวัยซึ่งมีสัดส่วนมากกว่าร้อยละ 28 ของประชากร เนื่องจากผู้สูงอายุมีสุขภาพเสื่อมโทรมมีความต้องการทางร่างกายมากขึ้น การรับประทานอาหาร การออกกำลังกายเพื่อป้องกันอุบัติเหตุ และการให้ความช่วยเหลือเมื่อเจ็บป่วย การสนับสนุนด้านจิตใจและอารมณ์ ผู้สูงอายุรู้สึกว่าตนมีคุณค่าน้อยลง ความนับถือตนเองลดลงอย่างมีนัยสำคัญ ทำให้เกิดความไม่มั่นคง หงุดหงิด และซึมเศร้า ส่งผลให้มีการพึ่งพาอาศัยมากขึ้น

วัตถุประสงค์: การวิจัยในครั้งนี้เพื่อศึกษาคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุครอบคลุมทุกมิติ ประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพ พัฒนากิจกรรมส่งเสริมคุณภาพชีวิต ทดลองใช้กิจกรรมการส่งเสริมคุณภาพชีวิต และประเมินกิจกรรมส่งเสริมคุณภาพชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

วิธีการศึกษา: ใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (action research) ซึ่งประกอบด้วยการวิจัยเชิงคุณภาพ และการพัฒนาออกแบบกิจกรรมแบบมีส่วนร่วมโดยผู้สูงอายุประเมินการทดลองใช้กิจกรรม Health Literacy and Activity Development Program (HLaADP) เครื่องมือที่ใช้เก็บข้อมูล ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพ แบบประเมินความพึงพอใจ และแบบประเมินคุณภาพชีวิต WHOQOL วิเคราะห์ข้อมูลด้วย Paired sample t-test

ผลการศึกษา: ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีระดับความรู้ด้านสุขภาพอยู่ในระดับดีมาก ร้อยละ 76.7 เมื่อจำแนกคะแนนด้านการป้องกันโรค พบว่าส่วนใหญ่ยังมีพฤติกรรมการดูแลสุขภาพด้านโรคไร้เชื้อและโรคติดเชื้อไม่ถูกต้องในระดับไม่ดี (ร้อยละ 73.3) เมื่อเปรียบเทียบคะแนนความรอบรู้ด้านสุขภาพของผู้สูงอายุก่อนเข้าร่วมกิจกรรม และหลังเข้าร่วมกิจกรรม พบว่าความรอบรู้ด้านสุขภาพหลังเข้าร่วมกิจกรรมสูงกว่าก่อนเข้าร่วมกิจกรรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 (p<0.001) มีคุณภาพชีวิตในระดับดี (ร้อยละ 23.3) ขณะที่คะแนนสุขภาพด้านจิตใจ สิ่งแวดล้อม และสัมพันธภาพทางสังคมพบว่าอยู่ในระดับดี (ร้อยละ 100)

สรุป: ผลการเปรียบเทียบระดับคุณภาพชีวิตหลังเข้าร่วมกิจกรรม พบว่าอยู่ในระดับดีกว่าก่อนเข้าร่วมกิจกรรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 (p<0.001) และมีความพึงพอใจระดับมากที่สุด ค่าเฉลี่ย 4.7 แสดงให้เห็นว่าความรอบรู้ด้านสุขภาพและการพัฒนากิจกรรมการส่งเสริมคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุแบบมีส่วนร่วมบนพื้นฐานหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงอย่างมีส่วนร่วมของชุมชนซึ่งมีหลากหลายรูปแบบและสอดคล้องตามบริบทของพื้นที่ ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุสามารถพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืนและสร้างคุณค่าในตนเองให้แก่ผู้สูงอายุ ควรส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพในการดูแลสุขภาพตนเองของผู้สูงอายุในโรคติดเชื้อและโรคไร้เชื้อเพื่อพัฒนาศักยภาพในการดูแลสุขภาพตนเองอย่างยั่งยืน