การพัฒนาโปรแกรมสร้างความตระหนักและความรอบรู้ต่อการป้องกันพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุ อำเภอท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

บทคัดย่อ

การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาโปรแกรมสร้างความตระหนักและความรอบรู้ต่อการป้องกันพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุและวัดประสิทธิผลของโปรแกรมฯ ผ่านการเปรียบเทียบระดับความรอบรู้ด้านการออกกำลังกายทั้งก่อนและหลังใช้โปรแกรมฯ กลุ่มตัวอย่างคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง เป็นผู้สูงอายุที่มีอายุ 60-70 ปี ที่อยู่ในเขตเทศบาลท่าเรือ และเขตเทศบาลท่าหลวง อำเภอท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา รวมจำนวน 80 คน โดยแบ่งเป็นกลุ่มทดลองที่ได้รับโปรแกรมสร้างความตระหนักและความรอบรู้ต่อการป้องกันพลัดตกหกล้มและกลุ่มควบคุมศึกษาข้อมูลด้วยตนเอง กลุ่มละ 40 คน การวิจัยดำเนินการระหว่างเดือนสิงหาคม 2565 ถึงเดือนมกราคม 2566 ดำเนินการเป็น 3 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 ศึกษาสภาพปัญหา เอกสารและวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง ระยะที่ 2 พัฒนาโปรแกรมสร้างความตระหนักและความรอบรู้ต่อการป้องกันพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุและทดลองใช้โปรแกรมฯ ระยะที่ 3 ดำเนินการใช้โปรแกรมฯ เครื่องมือวิจัยประกอบด้วยระยะที่ 1 แบบบันทึกข้อมูลสภาพปัญหาแบบบันทึกข้อมูล แนวคำถามการสัมภาษณ์ ระยะที่ 2 โปรแกรมสร้างความตระหนักและความรอบรู้ต่อการป้องกันพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุที่ครอบคลุมทั้ง (2.1) แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป (2.2) แบบสอบถามระดับความรอบรู้ด้านการออกกำลังกาย (2.3) แบบประเมินความสามารถในการทรงตัว ระยะที่ 3 แบบประเมินความเสี่ยงต่อการล้มด้วย Timed Up and Go test การวิจัยได้วิเคราะห์ทั้งข้อมูลเชิงคุณภาพ ที่ผ่านการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาและสร้างข้อสรุป ควบคู่กับข้อมูลเชิงปริมาณที่ใช้สถิติเชิงพรรณนาและใช้สถิติวิเคราะห์ Paired T-test และ Independent T-test กำหนดค่านัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05

ผลการวิจัย ระยะที่ 1 สภาพปัญหาพบว่า ผู้สูงอายุมักหกล้มขณะทำกิจกรรมภายในบ้าน เมื่อขณะก้าวขึ้นลงพื้นที่ต่างระดับมากที่สุดร้อยละ 86.70 บริเวณหกล้มที่พบมากที่สุดคือบริเวณนอกชาน การพัฒนาโปรแกรมสร้างความตระหนักและความรอบรู้ต่อการป้องกันพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุมีองค์ประกอบตามแนวคิดของนัทบีม 6 ด้าน ได้แก่ 1) ทักษะการเข้าถึงข้อมูล     2) ทักษะความรู้ความเข้าใจ 3) ทักษะการสื่อสาร 4) ทักษะการจัดการตนเอง 5) ทักษะการตัดสินใจ 6) ทักษะการรู้เท่าทันสื่อ   ซึ่งเมื่อนำโปรแกรมดังกล่าวไปทดลองใช้ในการสร้างความตระหนักต่อการป้องกันพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุต่อเนื่องรวมระยะเวลา 10 สัปดาห์ในระยะที่ 2 จนได้โปรแกรมที่สมบูรณ์เพื่อนำไปดำเนินการในระยะที่ 3 ได้ผลสรุปก่อนและหลังใช้โปรแกรมฯ ดังนี้ คะแนนความรอบรู้ด้านการออกกำลังกายโดยเฉลี่ยก่อนใช้โปรแกรมฯ ระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมอยู่ในระดับต่ำที่   ร้อยละ 46.76 และ 57.73 ตามลำดับ ไม่มีความแตกต่างทางสถิติ (p=0.463) หลังใช้โปรแกรมฯ กลุ่มทดลองมีคะแนนความรอบรู้ด้านการออกกำลังกายเฉลี่ยอยู่ในระดับมากที่ร้อยละ 87.66 และกลุ่มควบคุมคะแนนเฉลี่ยอยู่ในระดับต่ำที่ร้อยละ 55.98 แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ (p=0.049) ทั้งนี้คะแนนความรอบรู้ด้านการออกกำลังกายโดยเฉลี่ยของกลุ่มทดลองเมื่อเทียบก่อนและหลังใช้โปรแกรมฯ เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ (p=0.045) ระดับความสามารถด้านการทรงตัวด้วย Timed Up and Go test ก่อนใช้โปรแกรมระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมมีค่ามัธยฐานที่ 10.27, 10.58 วินาที ตามลำดับไม่มีความแตกต่างกันทางสถิติ (p=0.213) หลังใช้โปรแกรมฯ กลุ่มทดลองมีค่ามัธยฐานความสามารถด้านการทรงตัวที่ 7.52 วินาที กลุ่มควบคุมมีค่ามัธยฐานที่ 10.55 วินาทีแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=0.001) ค่ามัธยฐานความสามารถด้านการทรงตัวของกลุ่มทดลองก่อนใช้โปรแกรมฯ และหลังใช้โปรแกรมฯ แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ (median10.27 และ 7.52 วินาที ตามลำดับ, p=0.001)