การพัฒนาระบบการส่งเสริมการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผล ในการป้องกันการเกิดเชื้อดื้อยาในโรงพยาบาลเลย

บทคัดย่อ

ภูมิหลัง: การดื้อยาต้านจุลชีพเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญทั้งระดับโลกและประเทศ และนับเป็นปัญหาสำคัญของโรงพยาบาลเลยที่พบว่าอัตราการติดเชื้อดื้อยามีแนวโน้มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง

วัตถุประสงค์: เพื่อพัฒนาและประเมินผลระบบการส่งเสริมการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผล (ASP) ในการป้องกันการ เกิดเชื้อดื้อยาในโรงพยาบาลเลย

วิธีการ: การวิจัยและพัฒนา และประเมินผลด้วยการวิจัยกึ่งทดลอง simple Interrupted time series กลุ่มตัวอย่างเป็นข้อมูลอนุกรมเวลา จำนวน 24 เดือน คือ มกราคม 2561–ธันวาคม 2562 แบ่งเป็นก่อนพัฒนาระบบ 14 เดือน กับหลังการพัฒนาระบบ 10 เดือน เครื่องมือการวิจัยประกอบด้วยใบสั่งใช้ยาต้านจุลชีพ แบบบันทึกข้อมูลรายเดือนและโปรแกรมระบบบริหารข้อมูลจุลชีววิทยา (MLAB program) บันทึกผลความไวและดื้อยาของเชื้อแบคทีเรีย เก็บรวบรวมข้อมูลปริมาณและมูลค่าการใช้ยาปฏิชีวนะ 6 ชนิด ได้แก่ meropenem, levofloxacin, sulperazone, colistin, vancomycin และ fosfomycin อัตราการดื้อยาของเชื้อแบคทีเรียและอัตราการติดเชื้อดื้อยาในโรงพยาบาล วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย Pearson’Correlation Coefficient, Spearman correlation และวิเคราะห์อนุกรมเวลาด้วยสมการถดถอยแบบแบ่งช่วง

ผล: การพัฒนาระบบ ASP สามมารถลดปริมาณและมูลค่าการใช้ยาปฏิชีวนะลงได้ทุกชนิด ยกเว้น fosfomycin ปริมาณการใช้ยาปฏิชีวนะ 3 ชนิดสัมพันธ์กับอัตราการดื้อยาของแบคทีเรียอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) ได้แก่ meropenem (A.baumannii r=0.576, E.Coli r=0.425), levofloxacin (P.aeruginosa r=0.439, K.Pneumoniae r=0.426) และ sulperazone (P.aeruginosa r= 0.672) เมื่อวิเคราะห์ถดถอยแบบแบ่งช่วง หลังการพัฒนาระบบ ASP ปริมาณและมูลค่าการใช้ยาปฏิชีวนะเพียง 2 ชนิดที่ลดลง คือ Sulperazone (-0.708 DDDs/-16,074 บาท) และ meropenem (-2.305 DDDs/ -87,725 บาท) แต่ไม่พบการเปลี่ยนแปลงของอัตราการติดเชื้อดื้อยา

สรุป: ระบบ ASP มีประสิทธิภาพแต่ควรเพิ่มมาตรการที่หลากหลายในการส่งเสริมการใช้ยาปฏิชีวนะที่เหมาะสมและการป้องกันและลดอัตราการติดเชื้อดื้อยา