การบริหารจัดการน้ำท่วมที่เหมาะสมสำหรับชุมชนพาณิชยกรรมในเมือง กรณีศึกษาชุมชนเมืองในจังหวัดอุบลราชธานี
คำสำคัญ:
น้ำท่วม, ย่านพาณิชยกรรม, การบริหารจัดการ, ชุมชนเมืองบทคัดย่อ
จังหวัดอุบลราชธานี เป็นจังหวัดที่อยู่ตอนปลายสุดของลำน้ำ 2 สาย ได้แก่ แม่น้ำมูล และแม่น้ำชี ทำให้เมื่อมีฝนตกหนักบริเวณต้นน้ำ น้ำปริมาณมากจากลำน้ำตอนบนไหลลงมาท่วม ทำให้เกิดน้ำท่วมที่ราบลุ่มริมตลิ่งที่อยู่ตอนล่าง โดยเฉพาะพื้นที่เศรษฐกิจของจังหวัด ได้แก่ อำเภอเมืองอุบลราชธานีและอำเภอวารินชำราบ ซึ่งเป็นที่ตั้งของชุมชนพาณิชยกรรม บทความเรื่องนี้ต้องการนำเสนอการบริหารจัดการน้ำท่วมที่เหมาะสมสำหรับชุมชนพาณิชยกรรมในเมือง กรณีศึกษาชุมชนเมืองในจังหวัดอุบลราชธานี โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อทราบสาเหตุและระดับความรุนแรงของปัญหาอุทกภัยหรือน้ำท่วมชุมชนเมือง อำเภอเมืองอุบลราชธานีและอำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี และกำหนดแนวทางการบริหารจัดการน้ำท่วมชุมชนเมืองได้อย่างถูกต้อง มีประสิทธิภาพ รวดเร็ว
จากการศึกษาพบว่า สาเหตุน้ำท่วมในพื้นที่ชุมชนเมืองของจังหวัดอุบลราชธานีไม่ได้เกิดจากฝนที่ตกภายในพื้นที่ แต่เกิดจาก 5 สาเหตุ ได้แก่ 1) สภาพภูมิประเทศ 2) ผังเมืองของจังหวัดอุบลราชธานี 3) การสร้างเขื่อน 4) พายุตามฤดูกาล และ 5) แผนเผชิญเหตุอุทกภัย การเยียวยา และการฟื้นฟู เมื่อพิจารณาแผนที่แสดงน้ำท่วมภาพถ่ายดาวเทียมจากสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) ตั้งแต่ปีพ.ศ. 2554 – พ.ศ. 2562 พบว่า ระดับความรุนแรงน้ำท่วมของจังหวัดอุบลราชธานีมีความรุนแรงปานกลาง (Moderate Hazard Flooding) จึงควรกำหนดแนวทางการแก้ไขปัญหาน้ำท่วมที่เหมาะสมสำหรับชุมชนพาณิชยกรรมในเมืองของจังหวัดอุบลราชธานีเพื่อลดผลกระทบด้านการสูญเสียชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน ได้ 8 ข้อหลัก ดังนี้ 1) การบริหารจัดการคณะกรรมการลุ่มน้ำมูลตอนบนและคณะกรรมการลุ่มน้ำมูลตอนล่าง 2) กำหนดเป้าหมาย ทิศทาง และการจัดทำแผนบูรณาการการทำงานร่วมกันเพื่อการจัดการทรัพยากรน้ำ 3) การสร้างความชัดเจนในบทบาทภารกิจขององค์กรต่าง ๆ 4) หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องเข้ามามีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาเชิงรุก 5) การให้ความสำคัญกับปัญหา การผลักดัน ขับเคลื่อนการจัดการร่วมระหวางกัน 6) การบังคับใช้กฎหมายผังเมืองอย่างจริงจัง 7) จัดทำข้อมูลสารสนเทศด้านการบริหารจัดการสาธารณภัยด้านน้ำท่วม และ 8) การเตรียมชุมชนให้มีความพร้อมและเข้มแข็งในการจัดการภัยพิบัติโดยชุมชน (Community Base Disaster Risk Management “CBDRM”)
เอกสารอ้างอิง
กรมชลประทาน. (มมป.). ฝายลำเซบก จังหวัดอุบลราชธานี. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2563. เข้าถึงจาก http://tiwrm-s1.ega.or.th/DATA/REPORT/php/mun_scada/show_detail.php?code=TMN12&name=%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B8%9D%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%A5%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%9A%E0%B8%81.
กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย. (ม.ป.ป.). หลักการจัดการพื้นที่ที่มีปัญหาน้ำท่วม 2P2R. [ออนไลน์] ค้นวันที่ 13 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก http://www.disaster.go.th/th/index.php. สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก http://www.environnet.in.th/.
กรมโยธาธิการและผังเมือง. (2558). การใช้ประโยชน์ที่ดินของจังหวัดอุบลราชธานีในปัจจุบัน ปี พ.ศ. 2558. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 12 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก http://www.ubonprovincialplan.com.
กรมโยธาธิการและผังเมือง. (2558). การเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินของจังหวัดอุบลราชธานี. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม 2563. เข้าถึงจาก http://www.ubonprovincialplan.com.
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2555). ความรุนแรงและความเสียหายของน้ำท่วม. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก https://www.deqp.go.th/.
ไกรชาติ ต้นตระการอาภา และคณะ (2555). สถานการณ์น้ำท่วมผลกระทบต่อสุขภาพ. วารสารสิ่งแวดล้อม. คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. 16(1): 36-44.
ขนิษฐา เยาวนิชย์. (2541). “การกำหนดขอบเขตพื้นที่เสี่ยงอุทกภัยบริเวณลุ่มน้ำมูล – ชี ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย”. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิทยาศาสตร์ (วนศาสตร์) บัณฑิตวิทยาลัย, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
งานประชาสัมพันธ์ สำนักงานชลประทานที่ 6 จังหวัดขอนแก่น. (2562). เขื่อนระบายน้ำมหาสารคาม(เขื่อนยาง). [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2563. เข้าถึงจาก http://pr-rid6.blogspot.com/2018/09/blog-post_23.html.
เฉลิมเกียรติ คงวิเชียรวัฒน์. (2561). การบริหารจัดการอุทกภัยอย่างบูรณาการตามยุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 13 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก http://www.dsdw2016.dsdw.go.th/doc_pr/ndc_2560-2561/PDF/8365sc/%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A1.pdf.
ชัยวัฒน์ ขยันการนาวี. (2556). ศึกษาบทเรียนจากเหตุการณ์น้ำท่วมและมาตรการแก้ไขปัญหาน้ำท่วม กรณีศึกษาจังหวัดลพบุรีและจังหวัดนครราชสีมา. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์: กรุงเทพฯ.
ทวีศักดิ์ หนูเอียด และคณะ. (2558). แนวทางการแก้ไขปัญหาน้ำท่วมในเขตพื้นที่เทศบาลเมืองควนลัง อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา. การประชุมหาดใหญ่วิชาการระดับชาติ ครั้งที่ 6. หน้า 672-679. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก http://www.hu.ac.th/conference/conference2015/proceedings.
ไทยรัฐออนไลน์. (2562). เขื่อนราษีไศล. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2563. เข้าถึงจาก https://www.thairath.co.th/tags.
ประชาชาติธุรกิจออนไลน์. (2562). วิกฤตน้ำท่วมอีสานเสียหาย8พันล้าน กระทบพื้นที่ศก.-เกษตร2ล้านไร่-4จังหวัดยังอ่วม. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 13 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก https://www.prachachat.net/local-economy/news-371872.
เล็ก จินดาสงวน. (2545). วิกฤตการณ์น้ำท่วมและภัยแล้งในประเทศไทย. วารสารชมรมนักอุทกวิทยาไทย. 7(6): 127 – 158.
วัชรี วีระพันธ์. (2533). อุกทกภัย. ในเอกสารประกอบการบรรยายเชิงวิชาการเรื่องภัยธรรมชาติในประเทศไทย วันที่ 12-14 พฤศจิกายน 2533,(หน้า 30-42). กรุงเทพมหานคร: สมาคมภูมิศาสตร์แห่งประเทศไทย.
วิชา นิยม. (2535). อุทกวิทยาป่าไม้. กรุงเทพฯ: ภาควิชาอนุรักษวิทยา คณะวนศาสตร์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 15 ตุลาคม 2562. เข้าถึงจาก https://kukr.lib.ku.ac.th/db/index.php?/BKN_FOR/search_detail/result/196686.
ศูนย์อุตุนิยมวิทยาภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง. (2562). ปริมาณน้ำฝนรายปีของจังหวัดอุบลราชธานี. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2563. เข้าถึงจาก http://www.ubonmet.tmd.go.th/.
สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร. (2553). สาเหตุน้ำท่วมของจังหวัดอุบลราชธานี. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม 2563. เข้าถึงจาก https://www.hii.or.th/.
สาธิต วงศ์อนันต์นนท์. (2554). วิกฤตน้ำท่วมประเทศไทย 2554กับผลกระทบทางสังคม. บทความวิชาการสำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา. 2(2): 1-20 [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2563. เข้าถึงจาก http://library.senate.go.th/document/Ext3130/3130446_0004.PDF.
สำนักงานป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยจังหวัดอุบลราชธานี. (2562). แบบรายงานสรุปความเสียหายจากสถานการณ์อุทกภัยประจำปี 2562 จังหวัดอุบลราชธานี.
สำนักประชาสัมพันธ์เขต 2 กรมประชาสัมพันธ์. (2562). ฝายลำเซบาย จังหวัดอำนาจเจริญ. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2563. เข้าถึงจากhttps://ewt.prd.go.th/ewt/region2/ewt_news.php?nid=208067&filename=intro.
สุพิชฌาย์ ธนารุณ. (2553). “การประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ในการกำหนดพื้นที่เสี่ยงอุทกภัยจังหวัดอ่างทอง”. วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.
อำนวย วงษ์พานิช. (2549). การศึกษาผลกระทบทางสังคม อันเนื่องมาจากโครงการก่อสร้างท่อส่งก๊าซธรรมชาติที่มีผลต่อประชาชนตามแนววางท่อส่งก๊าซธรรมชาติ: กรณีศึกษาในพื้นที่ อำเภอพานทอง และอำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี. การค้นคว้าแบบอิสระ สาขาวิชาการบริหารทั่วไป วิทยาลัยการบริหารรัฐกิจ มหาวิทยาลัยบูรพา. สัมภาษณ์.
เอกราช บุญเริง และคณะ. (2562). ศึกษาการปรับตัวต่ออุทกภัยของชุมชนคูสว่าง ตำบลหนองกินเพล อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารการบริหารปกครอง. 8(2): 335-358. สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2563 จาก https://so01.tci-thaijo.org/index.php/gjournal-ksu/article/view/233708.
Barrows, H.K. (1948). Floods, Their Hydrology and Control. New York: McGraw – Hill.
BBC News. (2562). ภูมิศาสตร์ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. [ออนไลน์] สืบค้นเมื่อวันที่ 13 กันยายน 2562. เข้าถึงจาก https://www.bbc.com/thai/thailand-49671644.
Huda A. Qari, Ibrahim Jomoah and Stefano Mambretti. (2014). Flood management in highly developed areas: problems and proposed solutions. Journal of American Science 2014, 10(3), 6-15.
Hunt, R.E. (1984). Geotechnical Engineering Investigation Manual. New York: Mcgraw-Hill.
