การประยุกต์ใช้รูปแบบการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น : กรณีศึกษาการควบคุมการประกอบกิจการอู่ซ่อมรถ เทศบาลตำบลศีขรภูมิ อำเภอศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพจากการประกอบกิจการอู่ซ่อมรถ เทศบาลตำบลศีขรภูมิ อำเภอศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์ และสภาพปัญหาด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมของสถานประกอบกิจการอู่ซ่อมรถ รวมถึงเพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างลักษณะส่วนบุคคลและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการได้รับผลกระทบจากเหตุรำคาญ ตลอดจนเพื่อใช้เป็นข้อมูลสำหรับการออกข้อบัญญัติท้องถิ่นในการควบคุมการประกอบกิจการอู่ซ่อมรถ เทศบาลตำบลศีขรภูมิ อำเภอศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์โดยศึกษาตามขั้นตอนของการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ (Health Impact Assessment-HIA)  ซึ่งประกอบไปด้วย 5 ขั้นตอน โดยมีผลการศึกษาดังนี้ 1) ขั้นตอนการกลั่นกรอง โดยได้จัดประชุมเพื่อรับทราบข้อมูลเบื้องต้นและรับฟังข้อคิดเห็น ข้อเสนอแนะรวมทั้งข้อมูลทั่วไป สิ่งคุกคามสุขภาพ ผลกระทบต่อปัจจัยกำหนดสุขภาพ และกลุ่มผู้ได้รับผลกระทบจากอู่ซ่อมรถ 2) ขั้นตอนกำหนดขอบเขตการศึกษา โดยการจัดประชุมผู้เกี่ยวข้องและผู้มีส่วนได้เสียในพื้นที่ ซึ่งสรุปขอบเขตการศึกษาได้ดังนี้ ประชากรที่ศึกษา ได้แก่ ผู้ประกอบการอู่ซ่อมรถ จำนวน 25 ราย และประชาชนที่อาศัยอยู่ใกล้อู่ซ่อมรถในเขตเทศบาลตำบลศีขรภูมิ ภายในรัศมี 150 เมตร จำนวน 100 ครัวเรือน เก็บข้อมูลโดยการสำรวจและสัมภาษณ์ผู้ประกอบกิจการอู่ซ่อมรถ และสัมภาษณ์ประชาชน ระยะเวลาในการศึกษา ตั้งแต่เดือนมกราคม – กันยายน 2561 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา และสถิติไคสแควร์ (²) โดยกำหนดนัยสำคัญทางสถิติ = 0.05 3) ขั้นตอนการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ โดยการเก็บรวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์ข้อมูลตามที่กำหนดไว้ในขอบเขตการศึกษา ซึ่งผลการศึกษาพบว่า ประชาชนที่พักอาศัยอยู่ใกล้กับอู่ซ่อมรถได้รับความเดือดร้อนหรือเหตุรำคาญจากอู่ซ่อมรถ ร้อยละ 38.0 โดยส่วนใหญ่เกิดจากเสียงดังจากการเร่งเครื่องยนต์ และเขม่า/ควันพิษจากท่อไอเสีย ร้อยละ 89.5 และพบว่าเสียงดังจากการเร่งเครื่องยนต์มีระดับความรุนแรงของผลกระทบระดับมากที่สุด ร้อยละ 8.6 และมีความคิดเห็นว่า อู่ซ่อมรถส่งผลกระทบทั้งด้านบวกและด้านลบ โดยผลกระทบด้านบวก ได้แก่ มีอู่บริการใกล้ชุมชน/ทำให้สะดวกในการเดินทาง เกิดการจ้างงานในชุมชน/ทำให้คนในชุมชนมีงานทำ มีรายได้  ส่วนผลกระทบด้านลบ ได้แก่ เสียงดังจากการทดสอบรถหรือการเร่งเครื่องยนต์ มีกลิ่นเหม็น/กลิ่นสารระเหย/ควันรถ และทัศนียภาพไม่น่าดู สำหรับกิจการอู่ซ่อมรถ ทั้ง 25 แห่ง พบว่า สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่ยังไม่ถูกสุขลักษณะ เช่น ยังไม่มีการป้องกัน ควบคุมหรือบำบัดกลิ่น อากาศเสียจากการประกอบกิจการ ไม่มีห้องสำหรับพ่นสีและอบสีโดยเฉพาะ ไม่มีบ่อพัก บ่อดักไขมัน/น้ำมัน และการบำบัดหรือการปรับปรุงคุณภาพน้ำเสียจากการประกอบกิจการก่อนระบายลงสู่แหล่งน้ำสาธารณะ ห้องส้วมไม่ถูกสุขลักษณะ ไม่มีสถานที่สำหรับเก็บรักษาวัตถุอันตรายและสถานที่จัดเก็บสารเคมีที่ใช้ในการประกอบกิจการแยกออกจากพื้นที่อื่นๆ  เครื่องมือ เครื่องใช้ และอุปกรณ์ ยังจัดเก็บไม่เป็นสัดส่วน ไม่มีระบบสัญญาณเตือนเพลิงไหม้และเครื่องดับเพลิงตามที่กฎหมายกำหนด และในกรณีที่มีการเปลี่ยนถ่ายน้ำมันเครื่องพบว่าอู่ซ่อมรถส่วนใหญ่มีการเก็บน้ำมันเครื่องที่ใช้แล้วหรือน้ำมันหล่อลื่น ไว้ในถัง 200 ลิตร เพื่อรอจำหน่าย ผลการตรวจวัดสิ่งแวดล้อมในอู่ซ่อมรถ พบว่า ฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM_2.5) ส่วนใหญ่มีค่าอยู่ระหว่าง 11-20 ไมโครกรัม/ลบ.ม. และ 21-30 ไมโครกรัม/ลบ.ม. ผลการตรวจวัดแสง ส่วนใหญ่มีความเข้มแสงอยู่ระหว่าง 101-500 ลักซ์  ผลการตรวจวัดเสียง ส่วนใหญ่มีค่าอยู่ระหว่าง 65.1-70 เดซิเบลเอ และผลการตรวจวัดสารอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) ส่วนใหญ่มีค่าอยู่ระหว่าง 0.1-2 ppm ส่วนความสัมพันธ์ระหว่างลักษณะส่วนบุคคลและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการได้รับผลกระทบจากเหตุรำคาญ พบว่า อายุ และระยะห่างจากอู่ซ่อมรถกับการได้รับผลกระทบจากเหตุรำคาญ มีความสัมพันธ์กันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P < 0.05) 4) ขั้นตอนการจัดทำรายงานและข้อเสนอแนะ เป็นการนำข้อมูลจากขั้นตอนการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพมาจัดทำเป็นรายงานผลการศึกษาและจัดทำข้อเสนอแนะ และนำเสนอข้อมูลผลการศึกษาผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากอู่ซ่อมรถ โดยได้จัดประชุมผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและผู้เกี่ยวข้อง เพื่อนำเสนอข้อมูลผลการศึกษาในพื้นที่ และรับฟังข้อคิดเห็น ข้อห่วงกังวล ข้อเสนอแนะ และมาตรการลดผลกระทบจากอู่ซ่อมรถ รวมทั้งมาตรการด้านสุขลักษณะของอู่ซ่อมรถ และส่งมอบให้กับเทศบาลตำบลศีขรภูมิ เพื่อใช้ประกอบการปรับปรุงเทศบัญญัติของเทศบาลตำบลศีขรภูมิต่อไป  5) ขั้นตอนการติดตามตรวจสอบและประเมินผล เป็นขั้นตอนที่เทศบาลตำบลศีขรภูมิ นำมาตรการด้านสุขลักษณะที่ได้จากเวทีรับฟังความคิดเห็นประกอบกับหลักเกณฑ์ทางวิชาการตามคำแนะนำของคณะกรรมการสาธารณสุข  มาตรฐานอู่ซ่อมรถสีเขียว และแบบประเมินความเสี่ยงด้านอนามัยสิ่งแวดล้อม (checklist) ไปปรับปรุงเทศบัญญัติควบคุมกิจการอู่ซ่อมรถโดยกำหนดหลักเกณฑ์สุขลักษณะการดำเนินกิจการและมาตรการป้องกันอันตรายต่อสุขภาพให้สอดคล้องกับกฎกระทรวงควบคุมสถานประกอบกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ พ.ศ.2560 และเมื่อเทศบัญญัติควบคุมกิจการอู่ซ่อมรถมีผลบังคับใช้แล้ว เทศบาลตำบลศีขรภูมิต้องกำกับติดตามตรวจสอบกิจการอู่ซ่อมรถในการปฏิบัติตามหลักเกณฑ์สุขลักษณะการดำเนินกิจการและมาตรการป้องกันอันตรายต่อสุขภาพอย่างเคร่งครัดตั้งแต่ก่อนให้ใบอนุญาต ระหว่างประกอบกิจการ และก่อนต่อใบอนุญาต