ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันโรคเบาหวานของหญิงตั้งครรภ์ในอำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา

บทคัดย่อ

การศึกษามีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการป้องกันโรคเบาหวานของหญิงตั้งครรภ์ ในอำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา ประชากรคือหญิงตั้งครรภ์ที่มารับบริการฝากครรภ์ ในโรงพยาบาลสูงเนิน ปีงบประมาณ 2561 จำนวน 403 คน กำหนดขนาดกลุ่มตัวอย่างโดยใช้ตารางสำเร็จรูปของ Krejcie and Morgan เลือกกลุ่มตัวอย่างแบบอาศัยทฤษฎีความน่าจะเป็นโดยการสุ่มตามระดับชั้นภูมิ และการสุ่มตัวอย่างแบบง่าย ได้จำนวน 196 คน เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสอบถามซึ่งผู้วิจัยสร้างขึ้น ตามกรอบแนวคิดของ PRECEDE-PROCEED Model ประกอบด้วย ปัจจัยนำ ปัจจัยสนับสนุน ปัจจัยเสริม และพฤติกรรมการป้องกันโรคเบาหวานของหญิงตั้งครรภ์ คือ การปฏิบัติตนในการออกกำลังกาย และการปฏิบัติตนในการรับประทานอาหาร สถิติที่ใช้ คือ สถิติเชิงพรรณนาและหาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยโดยการทดสอบไคสแคว์ กำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 เก็บข้อมูลวันที่ 1 กันยายน 2560 ถึง 31 ธันวาคม 2561

ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่มีอายุระหว่างอายุระหว่าง 20-24 ปี คิดเป็นร้อยละ 32.50 ส่วนใหญ่มีสถานภาพสมรสคู่ คิดเป็นร้อยละ 89.79 ส่วนใหญ่เป็นแม่บ้าน คิดเป็นร้อยละ 42.50 ค่าดัชนีมวลกายเกินเกณฑ์ คิดเป็นร้อยละ 36.92 มีภาวะอ้วน คิดเป็นร้อยละ 16.41 จำนวนครั้งของการตั้งครรภ์ส่วนใหญ่ จำนวน 2 ครั้ง คิดเป็นร้อยละ 38.26 น้ำหนักแรกเกิดลูกคนก่อนส่วนใหญ่ 3,000 กรัมขึ้นไป คิดเป็นร้อยละ 41.29 อายุครรภ์ครั้งแรกที่มาฝากครรภ์ส่วนใหญ่ อยู่ระหว่าง 1–3 สัปดาห์ คิดเป็นร้อยละ 6.81 การศึกษาส่วนใหญ่ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย คิดเป็นร้อยละ 36.22 รายได้ของครอบครัวส่วนใหญ่ ระหว่าง 5,001–10,000 บาท คิดเป็นร้อยละ 35.37 มีโรคประจำตัว คือ ภูมิแพ้ ธาลัสซีเมีย และไทรอยด์ ร้อยละ 16.67 มีญาติสายตรงเป็นโรคเบาหวานคิดเป็นร้อยละ 23.47 ส่วนใหญ่มีความรู้เกี่ยวกับโรคเบาหวาน อยู่ในระดับสูง คิดเป็นร้อยละ 52.55 การปฏิบัติตนเกี่ยวกับการออกกำลังกาย อยู่ในระดับปานกลางคิดเป็นร้อยละ 51.53 การปฏิบัติตนเกี่ยวกับการรับประทานอาหารอยู่ในระดับปานกลาง คิดเป็นร้อยละ 87.24 ครอบครัวให้การสนับสนุนอยู่ในระดับสูง คิดเป็นร้อยละ 93.87  ได้รับการฝากครรภ์คุณภาพอยู่ในระดับสูง คิดเป็นร้อยละ 92.03 ได้รับการคัดกรองภาวะเสี่ยง อยู่ในระดับสูง ได้รับการประเมินภาวะแทรกซ้อนเพื่อส่งพบแพทย์ อยู่ในระดับสูง คิดเป็นร้อยละ 58.67 ด้านปัจจัยนำ อาชีพมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการออกกำลังกาย (X²=17.16) อายุครรภ์ครั้งแรกที่มาฝากครรภ์ (X²=2.14, P-value = 0.03), (X² = 1.33, P-value = 0.04) และระดับการศึกษา (X² = 9.72, P-value = 0.03), (X² = 6.72, P-value = 0.04) ตามลำดับ มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการออกกำลังกายและพฤติกรรมการรับประทานอาหารอย่างมีนัยสัมพันธ์ทางสถิติที่ 0.05 ปัจจัยสนับสนุน การสนับสนุนจากครอบครัว มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการออกกำลังกาย อย่างมีนัยสัมพันธ์ทางสถิติที่ 0.05 (X² = 4.46, P-value = 0.05) ปัจจัยเสริมการคัดกรองภาวะเสี่ยง มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการออกกำลังการกับการรับประทานอาหาร อย่างมีนัยสัมพันธ์ทางสถิติที่ 0.05 (X² = 5.35, P-value = 0.01), (X² = 3.98, P-value = 0.02) ตามลำดับ จากผลการศึกษามีข้อเสนอแนะในการวิจัยครั้งนี้ ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายคือ ควรใช้ระบบการฝากครรภ์คุณภาพเพื่อให้หญิงตั้งครรภ์ได้รับบริการอย่างมีประสิทธิภาพอย่างต่อเนื่อง และมีการจัดทำแผนพัฒนาระบบการฝากครรภ์แบบมีส่วนร่วมทุกระดับ  ข้อเสนอแนะเชิงพัฒนาคือ ควรใช้กระบวนการฝากครรภ์คุณภาพในการสอดแทรกให้เกิดการส่งเสริมความรู้ ทักษะ และการปฏิบัติในการป้องกันโรคเบาหวานอย่างต่อเนื่อง และมีการส่งเสริมให้บุคลากรผู้ให้บริการงานอนามัยแม่และเด็ก มีความรู้ มีทักษะและมีการปฏิบัติอย่างมีประสิทธิภาพ ข้อเสนอแนะในการวิจัยครั้งต่อไป ควรมีการศึกษาเพื่อประเมินความรู้ ทักษะ การปฏิบัติในการการให้บริการด้านการรับฝากครรภ์คุณภาพและการบริการในการป้องกันโรคเบาหวานของหญิงตั้งครรภ์ของบุคลากรในแต่ละระดับ