การพัฒนาผู้นำการเสริมสร้างสมรรถนะการบริหารจัดการระบบสุขภาพอำเภอ สำหรับอาจารย์วิทยาลัยในสังกัดสถาบันพระบรมราชชนก ด้วยกระบวนการจัดการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง

บทคัดย่อ

วิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) ครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาสมรรถนะการบริหารจัดการระบบสุขภาพอำเภอสำหรับอาจารย์วิทยาลัยในสังกัดสถาบันพระบรมราชชนกภายใต้กระบวนการจัดการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนตุลาคม พ.ศ. 2558 - ธันวาคม พ.ศ. 2559 ในวิทยาลัยทั้ง 39 แห่งในสังกัดสถาบันพระบรมราชนก กระทรวงสาธารณสุข โดยวิธีการสำรวจ การสังเกต การสัมภาษณ์เจาะลึก การสนทนากลุ่ม และศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา สถิติ Paired t-test วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า 1) หลักสูตรการเรียนรู้เสริมสมรรถนะการบริหารจัดการระบบสุขภาพอำเภอ สำหรับนักวิชาการของวิทยาลัยในสังกัดสถาบันพระบรมราชชนก เป็นกระบวนการจัดการเรียนรู้เชิงบริบท ประกอบด้วย การเรียนรู้การเปลี่ยนภายในตนจากภายนอก การเรียนรู้เสริมสมรรถนะการบริหารจัดการระบบสุขภาพอำเภอภายใต้บริบทพื้นที่ และ การสะท้อนผลและถอดบทเรียนการเรียนรู้ 2) หลังการจัดกระบวนการเรียนรู้ พบว่า สมรรถนะหลักการบริหารจัดการระบบสุขภาพอำเภอเพิ่มขึ้นทุกองค์ประกอบ ด้านที่มีคะแนนเฉลี่ยสูงสุดคือ ด้านการทำงานเป็นทีม รองลงมาคือ ด้านวิสัยทัศน์ ส่วนสมรรถนะเงาทั้ง 4 ด้าน พบว่ามีคะแนนเฉลี่ยเพิ่มขึ้นอยู่ในระดับมาก และพบว่าคะแนนเฉลี่ยรวมสมรรถนะหลัก และสมรรถนะเงา หลังการอบรมเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P-value <0.001 และ P value <0.01 ตามลำดับ) และคะแนนเฉลี่ยสมรรถนะหลักเกือบทุกด้านเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P-value<0.001) ยกเว้นด้านการควบคุมตนเอง 3) จากการติดตามข้อมูลหลังการอบรม พบว่าอาจารย์ของวิทยาลัยในสังกัดสถาบันพระบรม-ราชชนก สามารถดำเนินบทบาทนักวิชาการให้กับศูนย์ประสานงานจัดการเรียนรู้และทีมเรียนรู้เพิ่มขึ้นเป็น ร้อยละ 82.05 และขยายการพัฒนานักวิชาการของหน่วยงานด้วยตนเอง เกือบร้อยละ 41 ทำให้สถาบันพระบรมราชชนกมีนักวิชาการทั้งหมด จำนวน 154 คน ซึ่งครอบคลุมความต้องการของเครือข่ายบริการสุขภาพระบบอำเภอเกือบทุกเขตสุขภาพ และมีวิทยาลัยที่ดำเนินบทบาทเป็นศูนย์ประสานงานจัดการเรียนรู้ จำนวน 7 แห่ง ทำให้เกิดการขับเคลื่อนการพัฒนาระบบสุขภาพเป็นรูปธรรมอย่างชัดเจนและสามารถเป็นต้นแบบการพัฒนาระบบสุขภาพอำเภอ ได้แก่ การลดการใช้สารเคมีในเกษตรกร การพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุระยะยาวในชุมชน 4) ทำให้เกิดการบูรณการโครงการเสริมสมรรถนะการบริหารจัดการระบบสุขภาพอำเภอกับพันธกิจของวิทยาลัย ได้แก่ ศูนย์ความเป็นเลิศ การเรียนการสอน และการบริการวิชาการแก่สังคม

กระบวนการจัดการเรียนรู้เสริมสมรรถนะการบริหารจัดการระบบสุขภาพอำเภอ เป็นกระบวนการเรียนรู้จากห้องเรียนในสถาบันการศึกษาสู่การเรียนรู้โลกของระบบบริการสุขภาพ ที่สามารถพัฒนาสมรรถนะและสร้างแรงบันดาลใจให้กับผู้เรียน ทำให้เกิดการเชื่อมโยงระหว่างสถาบันการศึกษาและระบบสุขภาพ