ผลของโปรแกรมการจัดการตนเองต่อความร่วมมือในการรักษาด้วยยา และระดับความดันโลหิตในผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงในชุมชน

บทคัดย่อ

การศึกษาผลของโปรแกรมการจัดการตนเองต่อความร่วมมือในการรักษาด้วยยาและระดับความดันโลหิตในผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงในชุมชน เป็นการวิจัยกึ่งทดลอง แบบสองกลุ่มวัดก่อน-หลัง มีวัตถุประสงค์เพื่อเปรียบเทียบคะแนนความร่วมมือในการรักษาด้วยยา และระดับความดันโลหิตในผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงในชุมชน กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงที่มีอายุ 35 ถึง 59 ปี จำนวน 48 ราย แบ่งเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม กลุ่มละ 24 ราย ศึกษาในพื้นที่ตำบลศรีบัวบาน อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน กลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมการจัดการตนเองที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นจากการประยุกต์แนวคิดการจัดการตนเอง (self–management concept) ของ แคนเฟอร์ และ เกลิค-บายส์ (Kanfer & Gaelick–Buys, 1991) เป็นระยะเวลา 8 สัปดาห์ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนคือ 1) การติดตามตนเอง (self-monitoring) 2) การประเมินตนเอง (self-evaluation) และ 3) การเสริมแรงตนเอง (Self-reinforcement) และกลุ่มควบคุมได้รับการพยาบาลตามปกติ เครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลประกอบด้วย แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป และแบบวัดความร่วมมือในการใช้ยาสำหรับคนไทย (Medication Adherence Scale in Thais) ที่มีดัชนีความตรงของเนื้อหา .96 และ ดัชนีความเชื่อมั่นเท่ากับ .98 วิเคราะห์ข้อมูลคะแนนความร่วมมือในการรักษาด้วยยาโดยสถิติ Paired Sample T-Test และ T-test for independent sample และระดับความดันโลหิตโดยสถิติ the Wilcoxon Matched Pairs Signed-Ranks Test และ the Mann-Whitney U Test

ผลการวิจัยพบว่า กลุ่มทดลองที่ได้รับโปรแกรมการจัดการตนเองเป็นระยะเวลา 8 สัปดาห์ มีค่าเฉลี่ยคะแนนความร่วมมือในการรักษาด้วยยาสูงกว่าก่อนได้รับโปรแกรมฯ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) และสูงกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) และกลุ่มทดลองมีค่าเฉลี่ยระดับความดันโลหิตลดลงกว่าก่อนได้รับโปรแกรมฯ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) และลดลงมากกว่ากลุ่มควบคุมแต่ไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ (p>0.05) ภายหลังได้รับโปรแกรมฯ กลุ่มทดลองมีค่าความแตกต่างของค่าเฉลี่ยระดับความดันโลหิตที่ลดลงมากกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05)

ผลการวิจัยนี้จะเป็นประโยชน์ต่อพยาบาลเวชปฏิบัติชุมชน และทีมสุขภาพในการนำไปใช้เป็นแนวทางในการดูแลผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงในชุมชนในการจัดการตนเอง รวมทั้งมีการติดตามทางโทรศัพท์และเยี่ยมบ้านเพื่อให้ความรู้ สร้างความเข้าใจเกี่ยวกับโรคความดันโลหิตสูง และการรับประทานยาลดความดันโลหิตที่ถูกชนิด ถูกขนาด ถูกเวลา รับประทานยาอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ สามารถจัดการตนเองกับอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาได้อย่างถูกต้อง และสามารถลดระดับความดันโลหิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ