บทบาทพยาบาลในการดูแลผู้ป่วยมะเร็งปอดระยะลุกลามที่มีอาการหายใจลำบาก
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
อาการหายใจลำบาก (dyspnea) เป็นอาการที่พบบ่อยในผู้ป่วยมะเร็งปอดระยะลุกลาม ซึ่งสามารถพบได้ถึงร้อยละ 75–90 ในระยะท้ายของชีวิต เป็นอาการที่แตกต่างกันตามการรับรู้และประสบการณ์ของผู้ป่วยแต่ละคน มีผลทำให้ผู้ป่วยจัดการอาการแตกต่างกันไป และมีผลกระทบโดยตรงต่อคุณภาพชีวิตทั้งทางร่างกาย จิตใจ และสังคม การรับรู้และประเมินอาการหายใจลำบากจึงต้องมีความแม่นยำทั้งจากมุมมองของผู้ป่วยและทีมสหสาขาวิชาชีพ พยาบาลในฐานะผู้ดูแลใกล้ชิดมีบทบาทสำคัญในการประเมินอาการ บรรเทาอาการ และสนับสนุนการจัดการตนเองของผู้ป่วย ทั้งในด้านการใช้ยาและไม่ใช้ยา โดยประยุกต์ใช้แนวคิด Symptom Management Theory (SMT) ของ Dodd และคณะ ผ่าน 3 องค์ประกอบหลักได้แก่ ประสบการณ์อาการของผู้ป่วย (symptom experience) การจัดการอาการ (Symptom Management Strategies) และผลลัพธ์ (outcome) บทความนี้นำเสนอแนวทางที่เป็นมาตรฐานสากลและ Best practice ล่าสุดในการดูแลผู้ป่วยมะเร็งปอดที่มีภาวะหายใจลำบาก ซึ่งพยาบาลเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการให้คำแนะนำผู้ป่วยโดยมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้ป่วยสามารถดำเนินชีวิตได้อย่างมีคุณภาพแม้อยู่ในระยะท้ายของโรค มีคุณภาพชีวิตที่ดีสามารถเลือกการจัดการอาการทั้งแบบใช้ยาและไม่ใช้ยาได้เหมาะสมกับอาการของตนเองได้อย่างเหมาะสม บรรเทาอาการทุกข์ทรมานและสามารถดำรงชีวิตภายใต้สภาวะสุขภาพของตนเองได้อย่างมีความสุข
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
International Agency for Research on Cancer. Latest global cancer data.[internet]. 2022.[cited 2025 May 8]. Available from: https://www.iarc.who.int/cancer-type/lung-cancer/
Hui D, Bohlke K, Bao T, Campbell TC, Coyne PJ, Currow DC. Management of Dyspnea in Advanced Cancer: ASCO Guideline. J Clin Oncol. 2021;39(12):1389-411.
Chiou L-J, Lin Y-Y, Lang H-C. Effects of Symptom Burden on Quality of Life in Patients with Lung Cancer. Curr Oncol. 2024;31(10):6144-54.
Dodd M, Janson S, Facione N, Faucett J, Froelicher ES, Humphreys J, et al. Advancing the science of symptom management. J Adv Nurs. 2001 Mar;33(5):668-76.
Med Park Hospital. Lung cancer [Internet]. [cited 2025 Jun 21]. Available from: https://www.medparkhospital.com/disease-and-treatment/lung-cancer#stages
กิรติยา วงษ์กาฬสินธุ์. ผลของโปรแกรมการดูแลระยะท้ายต่อความรู้สึกไม่แน่นอน คุณภาพชีวิตและความสงบของผู้ป่วยมะเร็งปอด: การวิจัยแบบผสานวิธี [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตร์มหาบัณฑิต]. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์; 2565.
สุชาวดี รุ่งแจ้ง, รัชนี นามจันทรา. การจัดการอาการในผู้ป่วยมะเร็งปอดระยะลุกลาม. วารสารพยาบาลโรคหัวใจและทรวงอก 2559;27(2):43-57. Available from: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/journalthaicvtnurse/article/view/79374
นงนุช จิตรารัชต์. ผลของโปรแกรมการจัดการอาการร่วมกับการปฏิบัติสมาธิต่ออาการหายใจลำบากในผู้ป่วยมะเร็งปอดที่ได้รับเคมีบำบัด [วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2560.
Obarzanek L, Campbell ML. Dyspnea in patients with advanced-stage cancer: a nurse's guide to assessment and treatment. Semin Oncol Nurs. 2022 Feb;38(1):151255.
ศรีเวียง ไพโรจน์กุล. อาการหายใจไม่อิ่มในการดูแลแบบประคับประคอง (Breathlessness in Palliative care). พิมพ์ครั้งที่ 1. ขอนแก่น: หจก.โรงพิมพ์คลังนานาวิทยา; 2560.
สารนิติ บุญประสพ. อาการหายใจลำบาก: บทบาทของพยาบาล [อินเทอร์เน็ต]. 2555 [เข้าถึงเมื่อ 11 มิ.ย. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/JHR/article/download/14172/12944
Borg GA. Psychophysical bases of perceived exertion. Med Sci Sports Exerc. 1982;14(5):377-81.
Uronis HE, et al. (2015). "Assessment of dyspnea in cancer patients.Curr Opin Support Palliat Care. 2015;9(3):209-15.
Watanabe S, Nekolaichuk C, Beaumont C, Mawani A. The Edmonton symptom assessment system--what do patients think? Support Care Cancer. 2009;17(6):675-83.
Mahler DA, et al. "Evaluating dyspnea in patients with advanced cancer." Journal of Palliative Medicine, 2018;21(2), 223-36.
นงลักษณ์ สรรสม ,มัณฑนา จินตะยนต์. คู่มือการพยาบาล ผู้ป่วยแบบประคับประคองที่มีอาการหายใจลำบาก.กรุงเทพฯ: งานการพยาบาลผู้ป่วยพิเศษ ฝ่ายการพยาบาล โรงพยาบาลศิริราช; 2562.
Currow DC, Ferreira D. What Interventions Are Effective for Managing Dyspnea in People With Cancer? In: Goldstein NE, Woodrell CD, Morrison RS, eds. Evidence-Based Practice of Palliative Medicine. 2nd ed. Elsevier; 2023.p.121-30.
Senderovich H, Yendamuri A. Management of breathlessness in palliative care: inhalers and dyspnea—a literature review. Rambam Maimonides Med J. 2019;10(1):e0006.
Vo AT, Ta KN, Chuang KJ. Comparative effectiveness of pharmacological and non-pharmacological interventions for dyspnea management in advanced cancer: A systematic review and network meta-analysis. Asia Pac J Oncol Nurs. 2025;12:100671.
Kocatepe V. Lung cancer–related dyspnea: the effects of a handheld fan on management of symptoms. Clin J Oncol Nurs. 2021;25(6):655-61.
National Comprehensive Cancer Network (NCCN). NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology: Non-Small Cell Lung Cancer. Version 3.2024 [Internet]. 2024 [cited 2025 Jun 21]. Available from: https://www.nccn.org
Greer JA, Post KE, Chabria R, Aribindi S, Brennan N, Eche-Ugwu IJ, et al. Randomized Controlled Trial of a Nurse-Led Brief Behavioral Intervention for Dyspnea in Patients With Advanced Lung Cancer. J Clin Oncol. 2024;42(30):3570-80.
อัญติมา กิจศรีนภดล, ประทุม สร้อยวงค์, พิกุล พรพิบูลย์. การประยุกต์ใช้แนวคิดการจัดการอาการในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ป่วยโรคมะเร็งปอด. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อุตรดิตถ์. 2562;11(1):99-110.
Parshall MB, Schwartzstein RM, Adams L, Banzett RB, Manning HL, Bourbeau J, et al. An official American Thoracic Society statement: update on the mechanisms, assessment, and management of dyspnea. Am J Respir Crit Care Med. 2012;185(4):435-52.
