ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะหนาวสั่นและอุณหภูมิต่ำเพื่อการพัฒนาโปรแกรมอบอุ่นร่างกายในผู้ป่วยผ่าตัดที่ได้รับยาระงับความรู้สึกทางช่องน้ำไขสันหลัง โรงพยาบาลหนองบัวลำภู

บทคัดย่อ

การเกิดภาวะอุณหภูมิกายต่ำ จะส่งผลให้เกิดภาวะหนาวสั่น เป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยผ่าตัดที่ได้รับการระงับความรู้สึกทางช่องน้ำไขสันหลัง (spinal block: SB) ซึ่งภาวะอุณหภูมิกายต่ำทำให้เกิดอาการแทรกซ้อนที่รุนแรงเป็นปัญหาต่อสุขภาพของผู้ป่วยตามมาได้ การวิจัยครั้งนี้ เป็นการศึกษาแบบย้อนหลัง มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอุบัติการณ์และปัจจัยที่มีผลต่อภาวะหนาวสั่นและอุณหภูมิกายต่ำในผู้ป่วยผ่าตัดที่ได้รับการระงับความรู้สึกแบบ SB โรงพยาบาลหนองบัวลำภู และรวมถึงความพึงพอใจของบุคลากรต่อการใช้แนวปฏิบัติอบอุ่นร่างกาย ศึกษาผู้ป่วยอายุ 18 ปีขึ้นไป ใช้ข้อมูลจากเวชระเบียนผู้ป่วยผ่าตัดที่ได้รับการระงับความรู้สึกทางช่องน้ำไขสันหลังที่มารับการผ่าตัด ระหว่างวันที่ 1 ตุลาคม 2557 - 30 กันยายน 2559 แบ่งกลุ่มตัวอย่างเป็น 2 กลุ่ม ระหว่างกลุ่ม 1 ปีงบประมาณ 2558 จำนวน 418 คน กลุ่ม 2 ปีงบประมาณ 2559 จำนวน 364 คน และพยาบาลวิชาชีพกลุ่มงานวิสัญญีวิทยาผู้ใช้แนวปฏิบัติอบอุ่นร่างกาย จำนวน 30 คน

เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบบันทึกลักษณะผู้ป่วย แบบบันทึกอุณหภูมิใช้การวัดระดับของ Hasankhani (2007) (alpha 0.95) โดยใช้ tympanic thermometer, แบบประเมินระดับหนาวสั่น ฉบับภาษาไทยของสาธร หมื่นสกุล (alpha 0.96) และแบบประเมินความพึงพอใจ (alpha 0.90) สถิติเชิงพรรณนาโดยใช้ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สถิติเชิงอนุมาน โดยใช้ independent t-test และวิเคราะห์ถดถอยลอจิสติกหลายชั้น (multinomial logistic regression) แสดงค่า adjusted Odds ratio (AOR) และ 95% confdence interval (CI) มีค่านัยสำคัญที่ 0.05

ผลการศึกษาข้อมูลทั่วไปของกลุ่มตัวอย่างในช่วงปีงบประมาณ 2558-2559 ไม่มีความแตกต่างกันโดยส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง อายุมากกว่า 40 ปี ส่วนใหญ่เป็นการผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง ใช้เวลาในการผ่าตัดมากกว่า 30 นาที ได้รับสารน้ำน้อยกว่า 2,000 มล. เสียเลือดน้อยกว่า 500 มล. ข้อมูลที่แตกต่างกันในช่วงปีงบประมาณ 2558-2559 พบว่าระยะเวลาผ่าตัด เฉลี่ย 25.17 และ 54.36 นาที, การได้รับสารน้ำเฉลี่ย 1,188.81 และ 1,441.31 มล., ปริมาณเสียเลือด เฉลี่ย 118.74 และ 256.25 มล., อุณหภูมิกายนาทีที่ 15 (T3) เฉลี่ย 34.28 และ 34.65 ^๐C, อุณหภูมิกายนาทีที่ 30 (T4) เฉลี่ย 35.22 และ 35.58 ^๐C อุณหภูมิหลังอบอุ่นร่างกายต่ำกว่า 36.5 ^๐C อุบัติการณ์หนาวสั่นเมื่อเสร็จสิ้นการผ่าตัด 308 และ 8 คน ตามลำดับ อุบัติการณ์อุณหภูมิกายต่ำและหนาวสั่นช่วงปีงบประมาณ 2558-2559 พบว่า โดยรวมผู้ป่วย SB มีภาวะอุณหภูมิกายต่ำลดจากร้อยละ 17.96 เป็นร้อยละ 12.53 ภาวะหนาวสั่นลดจากร้อยละ 14.29 เป็นร้อยละ 8.12 ปัจจัยเสี่ยงที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดภาวะหนาวสั่นและอุณหภูมิกายต่ำอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ได้แก่ ประเภทผ่าตัด (AOR 2.06, 95%CI: 1.458-3.171), SBP (systolic blood pressure; AOR 2.08, 95%CI: 1.374-3.454), ปริมาณเสียเลือดมากกว่า 500 มล. (AOR 1.06, 95%CI: 1.074-2.135), การได้รับสารน้ำมากกว่า 2,000 มล. (AOR 1.02, 95%CI: 1.036-2.056) และระยะเวลาผ่าตัด ≥ 30 นาที (AOR 0.75, 95%CI: 0.008-0.767) ช่วงปีงบประมาณ 2558-2559 โดยรวมความพึงพอใจของบุคลากรอยู่ในระดับสูงเพิ่มจากร้อยละ 63.33 เป็น 86.9 และความพึงพอใจของผู้ป่วยที่มีต่อบุคลากรในการอบอุ่นร่างกาย อยู่ในระดับสูง เพิ่มจากร้อยละ 61.16 เป็น 91.2 ตามลำดับ

สรุป: ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะหนาวสั่นและอุณหภูมิต่ำในผู้ป่วยที่มารับการผ่าตัดแบบ SB อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ ประเภทผ่าตัด ความดันโลหิต ปริมาณเสียเลือด การได้รับสารน้ำ และระยะเวลาผ่าตัด