การบริหารจัดการโดยใช้แผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์พลังขับเคลื่อนงานโภชนาการ

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมนี้เพื่อเสริมสร้างศักยภาพองค์กรปกครองท้องถิ่นและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการแก้ปัญหาโภชนาการ โดยใช้แบบประเมินสำหรับแรกเกิด-ต่ำกว่า 1 ปี จำนวน 262 คน (Cronbach’s alpha coefficient = 0.89), เด็กอายุ 1- ต่ำกว่า 6 ปีจำนวน 1,367 คน (alpha = 0.87), เด็กอายุ 6-14 ปี จำนวน 6,714 คน (alpha = 0.91) และแบบประเมินองค์กรปกครองท้องถิ่น (alpha = 0.84) ดำเนินการระหว่างปี 2554-2555 ดำเนินการโดยใช้แผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์พลังขับเคลื่อนงานโภชนาการ ประกอบด้วย 5 ขั้น: (1) การวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์จัดทำแผนที่ความคิด (2) การกำหนดจุดหมายปลายทาง (3) สร้างแผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์หลัก (4) จัดทำแผนปฏิบัติการ (5) การอธิบายเป้าประสงค์ กิจกรรมและสร้างเครื่องชี้วัด และพัฒนากระบวนการดำเนินงาน 5 กลยุทธ์ ดังนี้: 1) สร้างแผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์ 2) พัฒนาระบบข้อมูลทางโภชนาการ 3) พัฒนาการบริหารจัดการองค์กรที่พึงประสงค์ด้านอาหารและโภชนาการ 4) พัฒนานโยบายสาธารณะด้านการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการ 5) พัฒนาระบบการประเมินผล และสรุปถอดบทเรียนจัดทำข้อเสนอนโยบายสาธารณะด้านการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการ

ผลการศึกษาพบว่า ผลการสร้างแผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์ขับเคลื่อนงานโภชนาการ เกิดการเชื่อมต่อภาคประชาชนร่วมสร้างกิจกรรมด้านโภชนาการ เกิดมาตรการทางสังคม และเกิดองค์กรที่พึงประสงค์ด้านโภชนาการโดยใช้งบประมาณขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ได้แผนยุทธศาสตร์หลักจำนวน 82 กลยุทธ์ 55 โครงการ เมื่อเปรียบเทียบภาวะโภชนาการน้ำหนักตามเกณฑ์ส่วนสูงของเด็กอายุแรกเกิด–ต่ำกว่า 1 ปี มีน้ำหนักตามเกณฑ์สมส่วนเพิ่มขึ้นร้อยละ 17.3 (Mean 22.0; SD 2.29) ปัจจัยที่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) ได้แก่ เด็กที่มีภาวะโภชนาการ สมส่วน ท้วม เริ่มอ้วน และอ้วน สำหรับภาวะโภชนาการเด็กอายุ 1-ต่ำกว่า 6 ปี มีน้ำหนักตามเกณฑ์สมส่วนเพิ่มขึ้นร้อยละ 5.8 (Mean 22.0; SD 1.10) ปัจจัยที่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) ได้แก่ เด็กที่มีภาวะโภชนาการ สมส่วน ท้วม เริ่มอ้วนและอ้วน นักเรียนประถมศึกษามีน้ำหนักตามเกณฑ์สมส่วนเพิ่มขึ้นร้อยละ 4.3 (Mean 23.3; SD 1.22) ปัจจัยที่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) ได้แก่ นักเรียนประถมศึกษา มีน้ำหนักตามเกณฑ์สมส่วน ค่อนข้างผอม ผอม ท้วมและอ้วน ครูศูนย์พัฒนาเด็กเล็กและโรงเรียนประถมศึกษาบูรณาการสอนด้านอาหารและโภชนาการไว้ในหลักสูตรการสอน การพัฒนาขยายผลกระบวนการแผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์ขับเคลื่อนงานโภชนาการนำไปใช้ในพื้นที่จังหวัดขอนแก่น จังหวัดนนทบุรี จังหวัดสมุทรปราการ จังหวัดภูเก็ตและจังหวัดสงขลา โรงเรียนยอดเยี่ยมด้านการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการไปนำเสนอผลงานที่ ลองบีชแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา คือ โรงเรียนโนนหวาย อำเภอหนองวัวซอ และข้อเสนอนโยบายสาธารณะด้านอาหารและโภชนาการที่สำคัญคือร้านค้าในชุมชน ไม่จำหน่ายขนมกรุบกรอบและน้ำอัดลมให้เด็กอายุต่ำกว่า 6 ปี กำหนดคุณลักษณะของผู้ประกอบอาหารให้มีใบรับรองและเพิ่มค่าอาหารกลางวันแก่ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กและโรงเรียนจาก 13 บาท เพิ่มขึ้นเป็น 20 บาทต่อคน