พระลักษณ์ ความภักดี และการสถาปนาความชอบธรรมทางการเมืองของรัชกาลที่ 1

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้ต้องการตอบคำถามที่ว่า อะไรคือนัยยะทางการเมืองของบทละครเรื่องรามเกียรติ์ฉบับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในประเด็นเรื่องของบทบาทพระอนุชาของพระมหากษัตริย์ โดยจะศึกษาผ่านการวิเคราะห์ตัวบทรามเกียรติ์ ฉบับ ร.1 สองตอนด้วยกัน ตอนแรกคือตอนที่นางสีดาถูกทศกัณฐ์ลักพาตัวไป และตอนที่สองคือและตอนที่พระรามสั่งพระลักษณ์ประหารนางสีดา เพราะวาดรูปทศกัณฐ์ไว้ชมเล่น ผ่านการวิเคราะห์ด้วยกรอบทฤษฎีของ Theo Van Leeuwen ในเรื่องของ “ทฤษฎีการสถาปนาความชอบธรรม” และเลือกใช้คำอธิบายที่เรียกว่า “การสถาปนาความชอบธรรมผ่านเรื่องเล่า” เป็นกรอบหลัก ผลสรุปของการศึกษาคือวรรณกรรมชิ้นดังกล่าวถูกใช้เพื่อนำเสนอความภักดีในฐานะบทบาทที่สำคัญของพระอนุชาที่ ร.1 ปรารถนา ซึ่งนัยหนึ่งเป็นการบอกโดยอ้อมต่อสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทพระอนุชาของพระองค์