ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ต่อดัชนีชี้วัด ระดับสันติภาพของสังคมไทย

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อคำนวณดัชนีชี้วัดระดับสันติภาพของสังคมไทย (Thai Peace Index: TPI) และประเมินผลกระทบของการระบาดของโควิด-19 ต่อระดับสันติภาพของสังคมไทยด้วยการเปรียบเทียบผลของปี 2562 ที่เป็นช่วงก่อนเกิดการระบาดของโควิดและปี 2564 ซึ่งคาดว่าจะเป็นช่วงสุดท้ายของการระบาดของโควิด-19 ดัชนีชี้วัดระดับสันติภาพที่คำนวณประกอบไปด้วย 4 ด้านคือ 1) ไม่มีความรุนแรงทางกายภาพ (P1) 2) ความปลอดภัยและความมั่นคงในสังคม (P2) 3) การยอมรับความหลากหลาย/การไม่เลือกปฏิบัติ/การเคารพสิทธิมนุษยชน (P3) และ 4) มีความเหลื่อมล้ำในสังคมน้อยและมีการกระจายทรัพยากรที่เป็นธรรม (P4)

ในการคำนวณค่าดัชนีจะใช้ข้อมูลจาก 1) สำนักงานสถิติแห่งชาติ ประกอบไปด้วยข้อมูลจากการสำรวจภาวะการทำงานของประชากรที่แนบแบบสอบถามด้านทัศนคติของสถาบันพระปกเกล้าไปพร้อมกับแบบสอบถามหลักของการสำรวจ ข้อมูลรายได้และข้อมูลการถือครองทรัพย์สินจากการสำรวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน และ 2) ข้อมูลที่รวบรวมโดยหน่วยงานอื่น สำหรับขั้นตอนการสร้างดัชนีชี้วัดระดับสันติภาพ ประกอบไปด้วย 5 ขั้นตอน ขั้นที่ 1 คือ การปรับค่าข้อมูลให้สามารถแบ่งระดับได้ ขั้นที่ 2 คือ การจัดกลุ่มของข้อมูลด้วยเครื่องมือทางสถิติที่เหมาะสม ขั้นที่ 3 คือ คำนวณดัชนีด้วยการปรับข้อมูลให้เป็นค่ากลาง (Normalization) ขั้นที่ 4 คือการคำนวณดัชนีในภาพรวม และขั้นที่ 5 การคำนวณดัชนีในระดับจังหวัด

ผลการศึกษา พบว่า ค่าดัชนีชี้วัดระดับสันติภาพของไทยในปี พ.ศ. 2564 สูงขึ้นกว่าปี พ.ศ. 2562 จากคะแนนเต็ม 5 คะแนน  ปี พ.ศ. 2562 ได้ 3.37 คะแนนและเพิ่มเป็น 3.42 คะแนนในปี พ.ศ. 2564 อย่างไรก็ตาม หากวิเคราะห์เป็นรายด้านจะพบว่า ดัชนี P1 มีค่าลดลงจาก 3.64 คะแนนเป็น 3.61 คะแนน ดัชนี P2 มีค่าเพิ่มขึ้นจาก 3.23 คะแนนเป็น 3.29 คะแนน ดัชนี P3 มีค่าเพิ่มขึ้นจาก 3.33 คะแนนเป็น 3.44 คะแนน และดัชนี P4 มีค่าเพิ่มขึ้นจาก 3.26 คะแนนเป็น 3.35 คะแนน ประเด็นที่น่าสังเกตคือ ในประเด็นของความเหลื่อมล้ำนั้น ดัชนีย่อยที่มีค่าลดลง ได้แก่ ความเหลื่อมล้ำด้านรายได้ และความเหลื่อมล้ำด้านการถือครองที่ดิน นอกจากนี้แล้ว ผลกระทบจากโควิด-19 ในระดับจังหวัดมีความแตกต่างกันตามระดับการพัฒนาของจังหวัด ผลจากการศึกษานี้สามารถนำไปประกอบการกำหนดนโยบายระดับพื้นที่ ยกตัวอย่างเช่น การเปรียบเทียบดัชนีในปี พ.ศ. 2562 กับปี พ.ศ. 2564 ของจังหวัดเลย พบว่า มีปัญหาความรุนแรงทางกายภาพเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องสามารถนำเอาข้อมูลนี้ไปใช้เพื่อจัดลำดับความสำคัญของการทำงาน ทั้งในด้านการหาสาเหตุว่าความรุนแรงที่เพิ่มขึ้นมาจากสาเหตุใดและการออกมาตรการและแนวทางในบรรเทาผลกระทบที่เกิดขึ้นให้เหมาะสมกับบริบทของจังหวัดต่อไป