การประเมินวัดต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยงเพื่อพัฒนาเครือข่ายลดปัจจัยเสี่ยงตามแนวพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

การปรับบทบาทของสถาบันพระพุทธศาสนามีความเด่นชัดมากขึ้นในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 ซึ่งแสดงถึงศักยภาพการทำงานเพื่อพัฒนาและดูแลสุขภาพของผู้คนโดยมีวัดในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของสถาบันพระพุทธศาสนาเป็นแกนกลางสำคัญ บทความนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อทำความเข้าใจการพัฒนาและส่งเสริมเครือข่ายวัดต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยงตามหลัก “บวร” ระดับจังหวัด โดยใช้การวิจัยแบบผสมผสาน สำหรับการวิจัยเชิงปริมาณ เก็บข้อมูลจากกลุ่มวัดต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยง จำนวน 160 วัด ผ่านแบบประเมิน ขณะที่การวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้การสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ในกลุ่มพระสังฆาธิการ และพระสงฆ์ที่มีส่วนในการจัดกิจกรรมลดปัจจัยเสี่ยงภายในวัด จำนวน 24 รูป

ผลการศึกษาพบว่า วัดต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยงส่วนใหญ่มีการดำเนินการตามตัวชี้วัด ทั้ง 4 ด้าน คือ 1) การดำเนินการตามพระธรรมวินัย มติมหาเถรสมาคม และหลักกฎหมายบ้านเมือง 2) นโยบายที่ดำเนินการโดยวัด 3) การจัดกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการลดปัจจัยเสี่ยง และ 4) ภาคีเครือข่าย ผ่านการควบคุมกำกับด้วยมาตรฐานและแนวปฏิบัติเกี่ยวกับงานสาธารณสงเคราะห์ด้านสุขภาพของมหาเถรสมาคม ขณะที่สถาบันทางกฎหมาย ทำให้วัดกลายเป็นพื้นที่ควบคุมและผลักให้การบริโภคปัจจัยเสี่ยงทางสุขภาพอย่างการสูบบุหรี่ แอลกอฮอล์ และการพนันออกจากพื้นที่ และทดแทนด้วยกิจกรรมทางสังคมที่ผสมผสานวิถีทางพระพุทธศาสนาให้เข้ามามีส่วนต่อการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของประชาชนในชุมชน การดำเนินกิจกรรมดังกล่าวจำเป็นต้องอาศัยความเป็นเครือข่ายทางสังคมที่เข้มแข็ง ซึ่งประเด็นดังกล่าวข้างต้นถือเป็นองค์ประกอบสำคัญในการผลักดันให้เกิดวัดต้นแบบลดปัจจัยเสี่ยงในชุมชนอื่น ๆ ต่อไป