ความสัมพันธ์ระหว่างแบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพกับพฤติกรรมป้องกัน โรคพยาธิใบไม้ตับ ของอาสาสมัครสาธารณสุขแห่งหนึ่ง จังหวัดอุบลราชธานี

สิริสุดา วงษ์ใหญ่; แก้วใจ มาลีลัย

ผู้แต่ง

สิริสุดา วงษ์ใหญ่ วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดอุบลราชธานี คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก
แก้วใจ มาลีลัย วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดอุบลราชธานี คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก

คำสำคัญ:

โรคพยาธิใบไม้ตับ, พฤติกรรม, แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพ, อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวางนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่าง 1) ปัจจัยส่วนบุคคล และ 2) แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพ กับพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ตำบลธาตุ อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี กลุ่มตัวอย่างจำนวน 84 คน เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติเชิงอนุมาน ได้แก่ Chi-square

ผลการศึกษาพบว่า อสม. ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 78.60) อายุเฉลี่ย 56.51 ปี รายได้เฉลี่ย 5,676.19 บาทต่อเดือน ระยะเวลาในการเป็น อสม. เฉลี่ย 13.42 ปี การศึกษาสูงสุดระดับประถมศึกษา (ร้อยละ 38.10) อาชีพหลักคือเกษตรกรรม (ร้อยละ 71.40) เข้ามาเป็น อสม. โดยการคัดเลือก (ร้อยละ 67.90) ไม่เคยป่วยเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับ (ร้อยละ 88.10) แต่มีประวัติการบริโภคอาหารดิบ (ร้อยละ 59.50) และไม่เคยฝึกอบรมเรื่องการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ (ร้อยละ 59.50) อสม. ส่วนใหญ่มีพฤติกรรมการป้องกันโรคในระดับปานกลาง (ร้อยละ 58.30) ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันโรคอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ ประวัติการบริโภคอาหารดิบ (p<0.001) และการรับรู้อุปสรรคในการป้องกันโรค (p<0.001) ควรส่งเสริมพฤติกรรมและความเชื่อด้านสุขภาพที่เหมาะสม เพื่อให้ อสม. เป็นต้นแบบในการลดความเสี่ยงของโรคพยาธิใบไม้ตับในชุมชน

เอกสารอ้างอิง

โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย. มะเร็งท่อน้ำดี [อินเทอร์เน็ต]. 2564 [เข้าถึงเมื่อ 2566 มิถุนายน 1]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.at/CTf6V

ธนิตา สุทธิชัยมงคล. พยาธิใบไม้ในตับกับมะเร็งท่อน้ำดี [อินเทอร์เน็ต]. 2564 [เข้าถึงเมื่อ 2566 พฤษภาคม 23]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.at/9rHnL

กองยุทธศาสตร์และแผนงาน กรมควบคุมโรค. แนวทางการดําเนินงานป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพสำหรับพื้นที่ ประจำปีงบประมาณ 2564 ภายใต้แผนพัฒนาด้านการป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพของประเทศ ระยะ 20 ปี พ.ศ. 2561-2580) [อินเตอร์เน็ต]. 2564 [เข้าถึงเมื่อ 2564 เมษายน 15]. เข้าถึงได้จาก: https://www.ddc.moph.go.th/dsp/news.php?news=15030&deptcode=

ธิดารัตน์ บุญมาศ. วิวัฒนาการของพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คลังนานาวิทยา; 2558.

Ogorodova LM, Fedorova OS, Sripa B, Mordvinov VA, Katokhin AV, et al. Opisthorchiasis: an overlooked danger. PLoS Negl Trop Dis. 2015 Apr 2;9(4):e0003563. doi: 10.1371/journal.pntd.0003563.

Sithithaworn P, Andrews RH, Nguyen VD, Wongsaroj T, Sinuon M, Odermatt P, Nawa Y, Liang S, Brindley PJ, Sripa B. The current status of opisthorchiasis and clonorchiasis in the Mekong Basin. Parasitol Int. 2012 Mar;61(1):10-6. doi: 10.1016/j.parint.2011.08.014.

Sripa B, Bethony JM, Sithithaworn P, Kaewkes S, Mairiang E, Loukas A, et al. Opisthorchiasis and Opisthorchis-associated cholangiocarcinoma in Thailand and Laos. Acta Trop. 2011 Sep;120 Suppl 1(Suppl 1):S158-68. doi: 10.1016/j.actatropica.2010.07.006

Centers for Disease Control and Prevention. About Liver flukes [Internet]. 2024 [cited 2024 Jan 25]. Available from: https://www.cdc.gov/liver-flukes/about/index.html

Health Information System Development Office (HISO). สถิติสุขภาพประเทศไทย [อินเทอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ 2567 สิงหาคม 13]. เข้าถึงได้จาก: https://www.hiso.or.th/thaihealthstat/topic/index.php?t=02&m=01

Raksanam B, Songthap A. "Pesticide Safety e-book development for children living in rubber farming areas, southern of Thailand," 2015 Third International Conference on Digital Information, Networking, and Wireless Communications (DINWC), Moscow, Russia, 2015, pp. 10-15, doi: 10.1109/DINWC.2015.7054209.

Becker MH. The Health Belief Model and Sick Role Behavior. In: Becker MH, editor. The Health Belief Model and Personal Health Behavior. Thorofare, NJ: Charles B. Slack; 1974. p. 82–92.

Krejcie RV, Morgan DW. Determining sample size for research activities. Educ Psychol Meas. 1970;30(3):607-10.

อรุณ จิรวัฒน์กุล. ชีวสถิติสำหรับงานวิจัยด้านวิทยาศาสตร์สุขภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 3. ขอนแก่น: โรงพิมพ์คลังนานาวิทยา; 2551.

แก้วใจ มาลีลัย, สิริสุดา วงษ์ใหญ่. แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านตำบลแห่งหนึ่ง จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพ. 2567;17(3):29-42.

วันชัย เหล่าเสถียรกิจ, ศศิธร เจริญประเสริฐ, กันยารัตน์ เหล่าเสถียรกิจ, พุทธิไกร ประมวล, ศักรินทร์ บุญประสงค์. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการบริโภคปลาดิบ-สุกๆ ดิบๆ ของประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ ปี 2559. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2562;28(6):974-85.

วาสนา ผิวเหลือง. พฤติกรรมการบริโภคปลาดิบของประชาชนตำบลจอมศรี อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี. อุดรธานี: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุดรธานี; 2556

Songserm N, Promthet S, Sithithaworn P, Pientong C, Ekalaksananan T, Chopjitt P, Parkin DM. Risk factors for cholangiocarcinoma in high-risk area of Thailand: role of lifestyle, diet and methylenetetrahydrofolate reductase polymorphisms. Cancer Epidemiol. 2012 Apr;36(2):e89-94. doi: 10.1016/j.canep.2011.11.007.

วีรวัฒน์ รัศมี. แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพกับพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชนในเขตโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านสมบูรณ์ อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารอนามัยสิ่งแวดล้อมและสุขภาพชุมชน. 2567;9(3):498-506.

ชยพล เสนาภักดิ์. แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพกับพฤติกรรมการป้องกันพยาธิใบไม้ตับของประชาชนในเขตโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านขนุน อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ [สารนิพนธ์ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารสาธารณสุข]. ศรีสะเกษ: บัณฑิตวิทยาลัยมหาวิทยาลัยเฉลิมกาญจนา; 2556.