การวิเคราะห์การกระจายตัวเชิงพื้นที่ของความชุกโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังและความสัมพันธ์กับปริมาณฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5) ในจังหวัดนครราชสีมา
คำสำคัญ:
โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง, ฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5), ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์การกระจายตัวเชิงพื้นที่ของโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) และความสัมพันธ์กับปริมาณฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5) ในจังหวัดนครราชสีมา ปี พ.ศ. 2567 เป็นการวิจัยเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวาง โดยใช้ข้อมูลผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังจากระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์และสุขภาพ (HDC) จังหวัดนครราชสีมา และข้อมูลปริมาณฝุ่น PM2.5 จากภาพถ่ายดาวเทียมของสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (GISTDA) ดำเนินการรวมชุดข้อมูลด้วยโปรแกรม Quantum Geographic Information System (QGIS) และวิเคราะห์ความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ด้วยสถิติ Bivariate Local Indicators of Spatial Association (LISA) ในโปรแกรม GeoDa ผลการวิจัยพบว่า ความชุกของโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในช่วงปี พ.ศ. 2565-2567 และพบความสัมพันธ์เชิงพื้นที่เชิงบวกระหว่างปริมาณฝุ่น PM2.5 กับความชุกของโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (Moran′s I = 0.337, p<0.05) โดยสามารถระบุพื้นที่กลุ่มเสี่ยงสูง (Hotspot) ที่มีทั้งค่า PM2.5 และความชุก ของโรคสูง (High-High) จำนวน 8 อำเภอ ประกอบด้วย อำเภอเมืองนครราชสีมา อำเภอโชคชัย อำเภอปักธงชัย อำเภอสูงเนิน อำเภอสีคิ้ว อำเภอด่านขุนทด อำเภอโนนไทย และ อำเภอโนนสูง และพื้นที่กลุ่มเสี่ยงต่ำ (Coldspot) ที่มีค่าทั้งสองต่ำ (Low-Low) จำนวน 2 อำเภอ ประกอบด้วย อำเภอเมืองยาง และอำเภอลำทะเมนชัย ข้อค้นพบนี้ชี้ให้เห็นถึงความเชื่อมโยงทางภูมิศาสตร์ที่ชัดเจนระหว่างมลพิษทางอากาศกับโรค COPD ซึ่งเป็นข้อมูลสำคัญในการกำหนดพื้นที่เป้าหมายสำหรับมาตรการทางสาธารณสุขเพื่อการป้องกันและควบคุมโรคอย่างตรงจุด
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Chronic respiratory disease [Internet]. 2022 [cited 2025 Jan 14]. Available from:https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary-disease-(copd)
ระบบคลังการแพทย์และสุขภาพ(HDC) กระทรวงสาธารณสุข. รายงานมาตรฐานอัตราการป่วยด้วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง พ.ศ.2566 [อินเตอร์เน็ต]. 2566 [เข้าถึงเมื่อ 2568 มกราคม 10]. เข้าถึงได้จาก: https://hdc.moph.go.th/center/public/standard-report-detail/33b1c30a4652927ac32fee24e8906170
Tuder RM, Petrache I. Pathogenesis of chronic obstructive pulmonary disease. J Clin Invest. 2012 Aug;122(8):2749-55. doi: 10.1172/JCI60324.
วรานุรินทร์ ยิสารคุณ. โรคปอดอุดกั้นเรื้อรังและสารต้านอนุมูลอิสระ.บูรพาเวชสาร. 2563;7(1):76-88.
เบญจมาศ ทำเจริญตระกูล, อิสราวรรณ สนธิภูมาศ, มลธิชา คงชนะ, พิชญาภา วาณิชตระกูล. ความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพในการป้องกันโรคจากฝุ่น PM2.5 ของประชากรวัยทางานในเขตเทศบาลนคร นครราชสีมา. วารสารสุขภาพและการศึกษาพยาบาล. 2568;31(1):22.-41.
Nykiforuk CI, Flaman LM. Geographic information systems (GIS) for Health Promotion and Public Health: a review. Health Promot Pract. 2011 Jan;12(1):63-73.
มธุรส ทิพยมงคลกุล. ระบาดวิทยาภูมิศาสตร์ในงานสาธารณสุข. วารสารสาธารณสุขศาสตร์. 2555;42(3):44-54.
ณัฏฐธิดา ดีสะตา, วัชราภรณ์ ปรีดาภิรมย์, ไพศาล จี้ฟู. การศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคมะเร็งปอดและวิเคราะห์การกระจายเชิงพื้นที่ด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์. วารสารวิชาการเพื่อการพัฒนานวัตกรรมเชิงพื้นที่. 2564;2(3):94-110.
สมาคมอุรเวชช์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ราชวิทยาลัยอายุรแพทย์แห่งประเทศไทย. แนวทางการวินิจฉัยและรักษาโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง พ.ศ. 2565. กรุงเทพฯ: สมาคมอุุรเวชช์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์; 2565.
ปัญญดา แก้วรัตน์, กล้าเผชิญ โชคบำรุง. ความสัมพันธ์ระหว่างการปฏิบัติตัวและสมรรถภาพปอดของผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง ที่รักษาในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา. ราชาวดีสาร วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุรินทร์. 2565;12(1):109-21.
สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. ผู้ว่าฯ โคราชเอาผิด คนฝ่าฝืนจุดไฟเผา อ้อย แก้ปัญหาฝุ่นควัน พ.ศ. 2565 [อินเตอร์เน็ต]. 2565 [เข้าถึงเมื่อ 2568 กุมภาพันธ์ 3]. เข้าถึงได้จาก: https://www.onep.go.th/6-มกราคม-2565-ผู้ว่าฯโคราชเอา/
Wang T, Meng K, Fu P, Huang W. Crop residual burning correlations with major air pollutants in mainland China. Front. Environ. Sci. 2022; 10:1002610. doi: 10.3389/fenvs.2022.1002610
ผุสดี ชูชีพ, วัฒนา ชยธวัช. ความเชื่อมโยงจำนวนผู้ป่วยด้วยโรคที่เกี่ยวข้องกับมลพิษทางอากาศกับคุณภาพอากาศอําเภอเมืองนครราชสีมา. วารสารศูนย์อนามัยที่ 9. 2567;18(2):473-84.
ปฏิภาณ เกษนาค, วิไลลักษณ์ สวนมะลิ. การศึกษาความสัมพันธ์ของปริมาณยานพาหนะกับปริมาณฝุ่นละอองรวม (TSP) และปริมาณฝุ่นละอองขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน (PM2.5) อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบูรณ์.2566;3(1):53-9.
กรมการขนส่งทางบก. สถิติการจดทะเบียนรถจำแนกตามเชื้อเพลิง ปี พ.ศ.2563-2567 [อินเตอร์เน็ต]. 2567 [เข้าถึงเมื่อ 2568 มีนาคม 17]. เข้าถึงได้จาก: https://web.dlt.go.th/statistics/
ภัควัฒน์ ทองแสง, สุดจิต ครุจิต. ระดับความเข้มข้นและองค์ประกอบทางเคมีของฝุ่น PM2.5 ในพื้นที่เมืองนครราชสีมา. วิศวกรรมสารฉบับวิจัยและพัฒนา. 2562;30(3):145-55.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. ความหนาแน่นของโรงงานอุตสาหกรรม จังหวัดนครราชสีมา ปี 2567 [อินเตอร์เน็ต]. 2567 [เข้าถึงเมื่อ 2568 พฤษภาคม 2]. เข้าถึงได้จาก: https://gdcatalog.go.th/dataset/gdpublish-https-www-diw-go-th-intranet/resource/08978361-dada-4fed-bda2-111d180361f8
กรมทางหลวง. โครงการก่อสร้างทางหลวงพิเศษระหว่างเมือง สายบางปะอิน-นครราชสีมา (M6). [อินเตอร์เน็ต]. 2568 [เข้าถึงเมื่อ 2568 พฤษภาคม 30]. เข้าถึงได้จาก: http://www.doh-motorway.com/motorway-project/northeastern-route/m6
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารศูนย์อนามัยที่ 9 : วารสารส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความหรือข้อคิดเห็นใด ๆ ที่ประกฎในวารสารศูนย์อนามัยที่ 9 เป็นความคิดเห็นของผู้เขียน บรรณาธิการ คณะผู้จัดทำ และศูนย์อนามัยที่ 9 นครราชสีมา (เจ้าของ) ไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย ผู้เขียนต้องรับผิดชอบต่อบทความของตนเอง
ผลการพิจารณาของกองบรรณาธิการและผู้ทรงคุณวุฒิถือเป็นที่สิ้นสุด คณะบรรณาธิการวารสารฯ ขอสงวนสิทธิ์ในการตรวจแก้ไขข้อความให้ถูกต้องตามหลักภาษาและมีความเหมาะสม
กองบรรณาธิการวารสารฯ ขอสงวนสิทธิ์มิให้นำเนื้อหาใด ๆ ของบทความ หรือข้อคิดเห็นใด ๆ ของผลการประเมินบทความในวารสารฯ ไปเผยแพร่ก่อนได้รับอนุญาตจากกองบรรณาธิการ อย่างเป็นลายลักษณ์อักษร และผลงานที่ได้รับการตีพิมพ์ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสารศูนย์อนามัยที่ 9
