การศึกษาค่าใช้จ่ายทางตรงทางการแพทย์ในผู้ป่วยมะเร็งสูงอายุ : การรักษาแบบผสมผสานกับการดูแลแบบประคับประคองเทียบกับการรักษามาตรฐาน

บทคัดย่อ

การดูแลรักษาแบบผสมผสานร่วมกับการดูแลแบบประคับประคองเป็นแนวทางที่ครอบคลุมทั้งการรักษาโรคและการบรรเทาอาการ โดยให้ความสำคัญกับการดูแลผู้ป่วยแบบองค์รวมและการวางแผนดูแลแบบประคับประคองตั้งแต่ระยะแรกของการรักษา ลดความทุกข์ทรมานและช่วยส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยมะเร็งในระยะลุกลาม ตรงกันข้าม การรักษาแบบมาตรฐานมุ่งเน้นที่การรักษาโรคเป็นหลัก โดยไม่มีการวางแผนดูแลแบบประคับประคองอย่างเป็นระบบ ความแตกต่างนี้ส่งผลให้ค่าใช้จ่ายของผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลแบบผสมผสานอาจแตกต่างจากผู้ที่ได้รับการรักษาแบบมาตรฐานโดยเฉพาะผู้ป่วยสูงอายุมีปัญหาด้านภาวะสูงวัย ในด้านจิตใจ สังคม และเศรฐกิจที่อาจจะต้องได้รับการดูแลเป็นพิเศษงานวิจัยที่ผ่านมาแสดงให้เห็นว่า การดูแลแบบประคับประคองตั้งแต่ระยะต้นสามารถลดการเข้ารับการรักษาในห้องฉุกเฉินและหอผู้ป่ว
ยวิกฤตส่งผลให้ค่าใช้จ่ายในโรงพยาบาลลดลง อย่างไรก็ตามการเก็บรวบรวมข้อมูลและการศึกษาเกี่ยวกับค่าใช้จ่ายของการดูแลแบบผสมสานร่วมกับการดูแบบประคับประคองในผู้ป่วยมะเร็งสูงอายุในประเทศ ไทยยังมีจำกัด การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเปรียบเทียบค่าใช้จ่ายทางตรงทางการแพทย์ระหว่างผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาแบบผสมผสานร่วมกับการดูแลแบบประคับประคองกับการรักษาแบบมาตรฐาน โดยใช้ข้อมูลค่าใช้จ่ายย้อนหลัง 6 เดือนก่อนเสียชีวิตของผู้ป่วยมะเร็งทุกชนิดอายุ 60 ปีขึ้นไป ที่เสียชีวิตระหว่างวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2559 ถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 2564 ข้อมูลทางคลินิกและข้อมูลค่าใช้จ่ายในการรักษาถูกบันทึกอย่างเป็นระบบในคลังข้อมูลคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดีและระบบทะเบียนโรคมะเร็งระดับโรงพยาบาล คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ข้อมูลค่าใช้จ่ายได้มีการปรับค่าใช้จ่ายตามอัตราเงิน เฟ้อให้เป็นมูลค่าในปี 2564 วิเคราะห์ข้อมูลทั่วไปโดยสถิติพรรณนา สถิ ติ  Independent t-test และสถิติการวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณสำหรับใช้ในการวิเคราะห์ค่าใช้จ่ายทางการแพทย์ตลอดระยะเวลา 6 เดือน โดยควบคุมตัวแปรเพศ กลุ่มอายุ ชนิดของโรค และสิทธิการรักษา เพื่อประเมินผลกระทบของปัจจัยต่าง ๆ ต่อค่าใช้จ่าย ผลการศึกษาพบว่ามีผู้ป่วยมะเร็งอายุ 60 ขึ้นไปที่เสียชีวิตระหว่างปีที่ศึกษาทั้งสิ้น 1,013 คน เป็นเพศชาย ร้อยละ 52 อายุเฉลี่ยของผู้ป่วย 72.37 ปี ชนิดของผู้ป่วยมะเร็งที่พบบ่อยที่สุด คือ มะเร็งปอด (ร้อยละ 20.40) รองลงมาคือ มะเร็งลำไส้ใหญ่และไส้ตรง (ร้อยละ 15.79) และมะเร็งตับและท่อน้ำดี (ร้อยละ10.90) ผู้ป่วยมะเร็งส่วนใหญ่ใช้สิทธิการรักษาแบบระบบสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการมากที่สุด (ร้อยละ 56.86) และสิทธิประกันสัง คมน้อยที่สุด พบผู้ป่วยได้รับการดูแลรักษาแบบมาตรฐาน และผู้ป่วยที่การดูแลรักษาแบบผสมผสานร่วมกับการดูแลแบบประคับประคอง เป็น 798 ราย และ 215 ราย ผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลรักษาแบบผสมผสานกับการดูแลประคับประคองมีจำนวนครั้งในการเข้ารับการรักษาในโรงพยา บาลและห้องฉุกเฉินลดลงอย่างนัยสำคัญทางสถิติเมื่อปรียบเทียบกับผู้ป่วยกลุ่มที่ได้รับการรักษาแบบมาตรฐาน (z = 3.04, p = .002 และ z = 2.54, p = .011) ค่าใช้จ่ายทางตรงการการแพทย์ในผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาแบบผสมผสานกับประคับประคองมีค่าใช้จ่ายทางตรงในช่วง 1, 3, และ 6 เดือนก่อนเสียชีวิตเป็น 125,764.90 บาท, 269,619.90 บาท และ 362,806.00 บาท ตามลำดับ ในขณะที่ผู้ป่วยกลุ่มที่ได้รับการรักษาแบบมาตรฐานมีค่าใช้จ่ายสูงกว่าที่ 258,476.00 บาท, 376,494.80 บาท และ 494,303.20 บาท ตามลำดับ อัตราลดค่าใช้จ่ายอยู่ที่ร้อยละ 44, ร้อยละ 28, และร้อยละ 27 ในช่วง 1, 3, และ 6 เดือนก่อนเสียชีวิตตามลำดับ โดยเฉพาะในผู้ป่วยสิทธิสวัสดิการข้าราชการ ค่าใช้จ่ายลดลงถึง 198,769.60 บาทในช่วง 6 เดือนเมื่อเทียบกับกลุ่มที่ได้รับการรักษามาตรฐานโดยค่าใช้จ่ายลดลงมากกว่าสิทธิการรักษาแบบอื่น ผลการวิเคราะห์ด้วยสถิติการถดถอยพหุคูณยืนยันว่า การรักษาแบบผสมผสานร่วมกับการดูแลแบบประคับประคองในผู้ป่วยมะเร็งสูงอายุสามารถลดค่าใช้จ่ายทางการแพทย์ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (z = 4.40, p< .001 ) โดยผู้ป่วยที่อยู่ภายใต้สิทธิการรักษาข้าราชการ มีค่าใช้จ่ายในการรักษาช่วง 6 เดือนสุดท้ายของชีวิตสูงกว่าสิทธิการรักษาอื่น ๆ อาจเนื่องมาจาก สิทธิการรักษานี้ครอบคลุมบริการทางการแพทย์อย่างครอบคลุมและเอื้อต่อการเข้าถึงบริการทางการแพทย์ที่มากกว่า อย่างไรก็ตามแม้ว่าระบบหลักประกันสุขภาพของประเทศไทยจะครอบคลุมบริการดูแลแบบประคับประคองในทุกสิทธิการรักษาตั้งแต่ปี 2545 แต่การศึกษานี้พบว่า มีเพียงร้อยละ 20 ของผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาแบบผสมผสานร่วมกับการดูแลแบบประคับประคอง อาจเป็นผลมาจาก ข้อจำกัดด้านจำนวนบุคลา กรของทีมดูแลแบบประคับประคองรวมถึงการรับรู้ที่ยังไม่เพียงพอเกี่ยวกับประโยชน์ของการดูแลประเภทนี้ การศึกษานี้สรุปว่า การรักษาแบบผสมผสานร่วมกับการดูแลแบบประคับประคอง เป็นสิ่งที่สำคัญสำหรับการดูแลผู้ป่วยมะเร็งสูงอายุ นอกจากช่วยให้ผลลัพธ์ดีขึ้นและเพิ่มคุณ ภาพชีวิตยังสามารถลดค่าใช้จ่ายทางการแพทย์ได้ เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและลดค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพ ผู้กำหนดนโยบายและผู้ให้บริการทางการแพทย์ควรขยายการเข้าถึงการดูแลแบบประคับประคองแบบบูรณาการ เพื่อให้ผู้ป่วยมะเร็งสูงอายุได้รับการดูแลแบบองค์รวมที่มีประสิทธิภาพและคุ้มค่าในช่วงท้ายของชีวิต

คำสำคัญ : ผู้ป่วยมะเร็ง ต้นทุนทางการแพทย์ ผู้สูงอายุ การรักษาแบบประคับประคอง ค่าใช้จ่ายในการรักษา