ความสัมพันธ์ระหว่างความเชื่อด้านสุขภาพ แรงสนับสนุนทางสังคม และพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพในกลุ่มผู้ป่วยโรคอ้วนหลังผ่าตัดลดน้ำหนัก
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
โรคอ้วน เป็นปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคเรื้อรังต่าง ๆ ที่ส่งผลถึงภาวะสุขภาพ คุณภาพชีวิตเศรษฐกิจและสังคมอย่างกว้างขวาง จากผลกระทบต่อภาวะสุขภาพที่เกิดขึ้นจากภาวะโรคอ้วนนั้น ทำให้ผู้ป่วยโรคอ้วนพยายามสรรหาวิธีการต่าง ๆ ในการลดน้ำหนักด้วยตนเอง ทั้งที่เป็นผลดีและไม่ดีต่อภาวะสุขภาพ ดังนั้นการผ่าตัดเพื่อลดน้ำหนัก เป็นอีกหนึ่งทางเลือก ของผู้ป่วยโรคอ้วนที่พยายามลดน้ำหนักด้วยวิธีต่าง ๆ แล้วยังไม่ประสบผลสำเร็จในการลดน้ำหนัก โดยประโยชน์ของการผ่าตัดเพื่อลดน้ำหนักนั้นไม่ได้มีเพียงแต่ผลลัพธ์ทางด้านน้ำหนักตัวเท่านั้น แต่ในระยะยาวยังสามารถช่วยลดอัตราการเกิดโรคร่วมลงได้อีกด้วย แต่การคงสภาวะน้ำหนักตัวให้คงที่หลังผ่าตัดนั้นเป็นสิ่งที่สำคัญ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทั้งทางด้านร่างกายและจิตใจ เป็นกระบวนการสำคัญซึ่งนำไปสู่ผลสำเร็จของการคงระดับน้ำหนักตัวให้คงที่ได้ในระยะยาว
การศึกษาครั้งนี้เป็นงานวิจัยแบบพรรณนาเชิงความสัมพันธ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างความเชื่อด้านสุขภาพ แรงสนับสนุนทางสังคม และพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพในกลุ่มผู้ป่วยโรคอ้วนหลังผ่าตัดลดน้ำหนักและเปรียบเทียบตัวแปรดังกล่าวในกลุ่มที่ประสบความสำเร็จและไม่ประสบความสำเร็จในการผ่าตัดลดน้ำหนัก กลุ่มตัวอย่างคือ ผู้ป่วยโรคอ้วนที่ได้รับการผ่าตัดลดน้ำหนักมาแล้วโดยมีการติดตามอาการหลังผ่าตัดอย่างต่อเนื่อง ที่เข้ารับบริการที่หน่วยตรวจผู้ป่วยนอกโดยเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑ์คัดเข้าที่กำหนด จำนวน 57 ราย เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล แบบสอบถามการรับรู้ความเชื่อด้านสุขภาพ แบบสอบถามการสนับสนุนทางสังคม
และแบบสอบถามพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน และสถิติ Independent t-test
ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างมีคะแนนการรับรู้ความเสี่ยงอยู่ในระดับมาก(Mean = 24.98, SD = 1.69)การรับรู้ความรุนแรงอยู่ในระดับมาก (Mean = 26.91, SD = 3.32 ) การรับรู้ประโยชน์อยู่ในระดับปานกลาง
(Mean = 23.10, SD =1.94) การรับรู้อุปสรรคอยู่ในระดับปานกลาง (Mean = 24.00, SD =2.79) แรงจูงใจด้านสุขภาพอยู่ในระดับปานกลาง (Mean = 25.21, SD =2.66) คะแนนแรงสนับสนุนทางสังคมอยู่ในระดับมาก (Mean = 52, SD = 11.34) พฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพอยู่ในระดับปานกลาง (Mean= 2.73, SD = 17.86)โดยพบว่าการรับรู้ความรุนแรง
การรับรู้ประโยชน์ แรงสนับสนุนทางสังคมมีความสัมพันธ์ทางบวกกับพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (r =0.47, p < .01; r = 0.38, p < .01 และ r = 0.12, p< .05 ตามลำดับ) แต่การรับรู้โอกาสเสี่ยง การรับรู้อุปสรรค และแรงจูงใจด้านสุขภาพไม่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ ( r = 0.05, p <.05, r =0.15, p< .05 และ r = 0.20, p <.05 ตามลำดับ)
นอกจากนี้ เมื่อเปรียบเทียบปัจจัยต่าง ๆ ที่ศึกษาระหว่างกลุ่มที่ประสบความสำเร็จและไม่ประสบความสำเร็จในการผ่าตัดพบว่า การรับรู้ความเสี่ยง การรับรู้ความรุนแรง การรับรู้ประโยชน์ การรับรู้อุปสรรค แรงจูงใจด้านสุขภาพ แรงสนับสนุนทางสังคม และพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยกลุ่มที่ประสบความสำเร็จมีคะแนนสูงกว่ากลุ่มที่ไม่ประสบความสำเร็จเล็กน้อย เมื่อพิจารณาพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพในรายละเอียดพบว่าการปฏิบัติกิจกรรมและการออกกำลังกาย โภชนาการ การพัฒนาทางจิตวิญญาณ ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล การจัดการความเครียด ในกลุ่มที่ประสบความสำเร็จและไม่ประสบความสำเร็จในการผ่าตัดไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ยกเว้นด้านความรับผิดชอบต่อสุขภาพโดยกลุ่มที่ประสบความสำเร็จในการผ่าตัดมีคะแนนสูงกว่ากลุ่มที่ไม่ประสบความสำเร็จในการผ่าตัดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t = -2.48, p < .05) โดยรวม กลุ่มที่ประสบความสำเร็จมีคะแนนสูงกว่ากลุ่มที่ไม่ประสบความสำเร็จในทุกด้าน ยกเว้นด้านการจัดการความเครียด ที่กลุ่มไม่ประสบความสำเร็จมีคะแนนสูงกว่าเล็กน้อยแต่ไม่แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ
ผลการศึกษาสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการประเมินแรงสนับสนุนทางสังคมและจัดกิจกรรมเพื่อให้ครอบครัว เพื่อนและทีมสุขภาพ ได้มีส่วนร่วมในการส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพและเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาโปรแกรมในการส่งเสริมให้ครอบครัวมีส่วนสนับสนุนในการดูแลตนเองทั้งก่อนและหลังการผ่าตัด เพื่อเพิ่มความมั่นใจในการปฏิบัติพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ โดยเน้นด้านการกำกับ ดูแลและติดตามการรักษาอย่างต่อเนื่องเพื่อคงระดับน้ำหนักตัวให้คงที่ภายหลังการผ่าตัด
คำสำคัญ : ผ่าตัดลดน้ำหนัก ความเชื่อด้านสุขภาพ พฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ โรคอ้วน แรงสนับสนุนทางสังคม
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในรามาธิบดีพยาบาลสาร ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดไปเผยแพร่หรือเพื่อกระทำการใด ใด จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากรามาธิบดีพยาบาลสารก่อนเท่านั้น
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Obesity and overweight. [Internet]. Geneva: WHO; 2024 [ cited 2024 Feb 17]. Available from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
Kumfum A, Jaitae S, Rattanapunya S, Numboonjit S, Sukseetong N. Nutritional status, attitudes and policy recommendation on surveillance of obesity among personnel at Chiangmai Rajabhat University. Disease Control Journal. 2023;49(3):541-50. (in Thai)
Aekplakorn W, Puckcharern H, Satheannoppakao W. Survey of Thai people’s health by physical examination, No.6 (2019-2020) Bangkok: Mahidol University, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital; 2023.
Sukkum S. Nurses’ roles in caring for obese patients undergoing laparoscopic sleeve gastrectomy. Thai Journal of Nursing. 2021;70(3):29–38. (in Thai)
Taptaemtut M. A Health literacy lifestyle program for working age people with metabolic syndrome, Lamae district, Chumphon province. Journal of Boromarjonani College of Nursing, Suphanburi. 2023; 6(1):145-59. (in Thai)
Limprasert S. Obesity and cardiovascular diseases. J Med Health Sci. 2024;31(1):107-12.
Ayanan P, Chomchuen T, Tangkawanich T. Factors related obesity behavior of senior high school students in Muang district, Chiang Rai Province. Journal of Health Research and Development Nakhon Ratchasima Provincial Pubic Health Office. 2021;7(1):75-89. (in Thai)
Mo-suwan L, Puwanant M, Phosuwattanakul J, Suthutvoravut U, Jongpipatwanich S, Chongviriyaphan N, et al. Clinical practice guidelines for the pediatric inpatient treatment of severe acute malnutrition. Thai Journal of Parenteral and Enteral Nutrition. 2019;28 (1):10-39. (in Thai)
Juárez-Fernández M, Román-Sagüillo S, Porras D, Garcia-Mediavilla MV, Linares P, Ballesteros-Pomar MD, et al. Long-term effects of bariatric surgery on gut microbiota composition and faecal metabolome related to obesity remission. Nutrients. 2021;13(8):2519. doi: 10.3390/nu13082519.
Lam BCC, Lim AYL, Chan SL, Yum MPS, Koh NSY, Finkelstein EA. The impact of obesity: a narrative review. Singapore Med J. 2023;64(3):163-71. doi: 10.4103/singaporemedj.SMJ-2022-232
Van de Laar AW, van Rijswijk AS, Kakar H, Bruin SC. Sensitivity and specificity of 50% excess weight loss (50%EWL) and twelve other bariatric criteria for weight loss success. Obes Surg. 2018;28(8):2297-304. doi: 10.1007/s11695-018-3173-4.
Alfadda AA, Al Qarni A, Alamri K, Ahamed SS, Abo’ouf SM, Shams M, et al. Perceptions, attitudes, and barriers toward obesity management in Saudi Arabia: data from the ACTION-IO study. Saudi J Gastroenterol. 2021;27(3):166-72. doi: 10.4103/sjg.sjg_500_20.
Moriconi D, Masi S, Rebelos E, Virdis A, Manca ML, De Marco S, et al. Obesity prolongs the hospital stay in patients affected by COVID-19, and may impact on SARS-COV-2 shedding.Obes Res Clin Pract. 2020;14(3):205-9. doi: 10.1016/j.orcp.2020.05.009.
Ullah A, Jamil M, Jamil J. The role of dietary interventions in the management of obesity [Internet]. In: I. McFarlane S, editor. Obesity-recent insights and therapeutic options. IntechOpen; 2023. p. 1-22. doi: 10.5772/intechopen. 111529
Becker, Marshall H. The health belief model and sick role behavior.Health Educ. Monogr. 1974; 2(4):409-19.
Phasuk, P. The relation between health beliefs and self health care behaviors of elders in Nongkae subdistrict, Rasisalai district, Sisaket Province. Journal of Department of Health Service Support. 2020; 16(1):44–55. (in Thai)
Jaiyod N, Manoton A. Effectiveness of applying the concept of health belief model in modifying obesity reduction behavior of Sukhothai personnel, Muang district, Sukhothai province. Journal of Community Public Health. 2023; 9(1):54-68. (in Thai)
Hongsakornprasert K. Effects of social support on elderly patients with depressive disorders. Multidisciplinary Journal for Health. 2022;4(2):15-26. (in Thai)
Jintanapanya P. Effect of behavior modification program on the health behavior and nutritional status of overweight and obese healthcare worker in Thung Song Hospital, Nakhon Si Thammarat Province. Maharaj Nakhon Si Thammarat Medical Journal. 2023;7(1):28-41. (in Thai)
Athanasiadis DI, Martin A, Kapsampelis P, Monfared S, Stefanidis D. Factors associated with weight regain post-bariatric surgery: a systematic review.Surg Endosc. 2021;35(8):4069-84.
Pender NJ, Murdaugh CL, Parsons MA. Health promotion in nursing practice. 4th ed. Upper Saddle River, NJ: Pearson; 2002.
Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The health-promoting lifestyle profile: development and psychometric characteristics. Nurs Res. 1987;36(2):76-81.
Cadena-Obando D, Ramírez-Rentería C, Ferreira-Hermosillo A, Albarrán-Sanchez A, Sosa-Eroza E, Molina-Ayala M, Espinosa-Cárdenas E. Are there really any predictive factors for a successful weight loss afterbariatric surgery? BMC Endocr Disord. 2020;20(1): 20. doi: 10.1186/s12902-020-0499-4.
Liao J, Yin Y, Zhong J, Chen Y, Chen Y, Wen Y, et al. Bariatric surgery and health outcomes: an umbrella analysis. Front Endocrinol (Lausanne). 2022;13: 1016613. doi: 10.3389/fendo.2022.1016613.
Maiman LA, Becker MH. The health belief model: origins and correlates in psychological theory. Health Educ Monogr. 1974;2(4):336-53.
Gregory D. Zimet, Nancy W. Dahlem, Sara G.Zimet, Gordon K. Farley. The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. J Pers Assess. 1998;(52):30-41.
Narmkul P, Ua-Kit N. Predicting factors of weight control behaviors among overweight female adolescents. [Master’s dissertation]. Bangkok: Chulalongkorn University; 2013. doi.org/10.58837/CHULA.THE.2010.655.
Faul F, Erdfelder E, Lang AG, Buchner A. G* Power 3: A flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behav Res Methods. 2007;39(2):175-91. doi: 10.3758/BF03193146.
Sararuk M. Health beliefs and obesity prevention behaviors of over-nourished high school students: a case study of Matthayom Trakan Phuetphon school, Ubon Ratchathani province. Humanities and Social Sciences Journal, Ubon Ratchathani Rajabhat University. 2013;4(2):65-85. (in Thai)
Wongpakaran T, Wongpakaran N, Sirirak T, Arunpongpaisal S, Zimet G. Confirmatory factor analysis of the revised version of the Thai multidimensional scale of perceived social support among the elderly with depression. Aging Ment Health. 2018;22(9):1143-48.
Wannalai U. Factors influencing health status of late adolescents in Muang district, Lampang province. Journal of Health Sciences Scholarship. 2021;8(2):197-18. (in Thai)
Yaemmen P, Duangsong R. The effects of health promotion program by application of health belief model and social support on behavioral modification for weight control among overweight students at Level 5 of primary school, Muang district, Phitsanulok province. KKU Research Journal (Graduate Studies). 2012;12(1):57-67. (in Thai)
