ปัจจัยทำนายภาวะสุขภาพจิตของพยาบาลที่ปฏิบัติงานในสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด 19

บทคัดย่อ

บทนำ พยาบาลวิชาชีพเป็นบุคลากรทีมสุขภาพที่ปฏิบัติงานด่านหน้าในสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด 19 ซึ่งแพร่ระบาดอย่างรวดเร็วและมีระยะเวลายืดเยื้อกว่า 3 ปี ทำให้จำนวนผู้ป่วยเพิ่มขึ้นอย่างมาก พยาบาลจึงมีความเสี่ยงสูงที่จะติดเชื้อโควิด 19 การทบทวนวรรณกรรมพบว่าพยาบาลที่ปฏิบัติงาน ในช่วงการระบาดมีอัตราการป่วยด้วยโรคซึมเศร้าและวิตกกังวลสูง การทำงานที่ยาวนานและใกล้ชิดกับผู้ป่วยส่งผลให้พยาบาลมีภาวะซึมเศร้า วิตกกังวล และความเครียด ซึ่งมีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต รวมถึง เสี่ยงต่อการเกิดภาวะป่วยทางจิตจากเหตุการณ์รุนแรงและประสิทธิภาพของการดูแลผู้ป่วยลดลง การศึกษา ที่ผ่านมาพบว่า ความกลัวที่จะติดเชื้อและแพร่เชื้อ กลยุทธ์ในการจัดการความเครียด การสนับสนุนทางสังคม และความแข็งแกร่งและยืดหยุ่นของชีวิตเป็นปัจจัยที่ส่งผลต่อสุขภาพจิตของพยาบาล อย่างไรก็ตาม การศึกษาในประเทศไทยยังขาดการศึกษาปัจจัยทำนายภาวะสุขภาพจิตในพยาบาลที่ทำงานในโรงพยาบาลเอกชน 

วัตถุประสงค์การวิจัย การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยทำนายภาวะสุขภาพจิตของพยาบาลที่ปฏิบัติงานในสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด 19 ประกอบด้วย ความกลัวที่จะติดเชื้อและกลัว ที่จะแพร่เชื้อในครอบครัว กลยุทธ์ในการจัดการความเครียด ความแข็งแกร่งและยืดหยุ่นของชีวิต และ การสนับสนุนทางสังคม 

การออกแบบวิจัย การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงพรรณนาภาคตัดขวาง กรอบแนวคิดของการศึกษา ประยุกต์ทฤษฎีความเครียดและการเผชิญความเครียดของลาซารัสและโฟล์คแมนที่อธิบายว่า ความเครียดเกิดจากการที่บุคคลมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม และความเครียดจะเกิดขึ้นหรือไม่นั้น เกิดจากการที่บุคคลประเมินสถานการณ์นั้นว่ามีผลต่อตนหรือไม่ โดยเริ่มจากการประเมินขั้นปฐมภูมิ เพื่อประเมินสถานการณ์ หากประเมินว่าสถานการณ์นั้นเป็นความเครียด จึงใช้วิธีการประเมินขั้นทุติยภูมิ เพื่อหาแหล่งสนับสนุนใช้ในการปรับตัว แก้ไขปัญหาและสถานการณ์ บุคคลจะเลือกใช้กลยุทธ์การจัดการความเครียดที่เหมาะสม 

วิธีการดำเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างเป็นพยาบาลวิชาชีพจำนวน 113 คน ที่ปฏิบัติงานใน โรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร เลือกแบบสะดวกตามเกณฑ์คัดเข้า ดังนี้ 1) ปฏิบัติงาน โดยมีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพการพยาบาลและการผดุงครรภ์ชั้น 1 2) อายุระหว่าง 22-60 ปี และ 3) ไม่อยู่ระหว่างลาคลอด การกำหนดขนาดตัวอย่างใช้หลักการวิเคราะห์อำนาจการทดสอบด้วยโปรแกรม G*power กำหนดอำนาจการทดสอบเท่ากับ .80 ระดับนัยสำคัญทางสถิติ เท่ากับ .05 คำนวณขนาดอิทธิพล เท่ากับ .11 เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนธันวาคม พ.ศ. 2565 ถึง กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2566 ผ่านการตอบ แบบสอบถามออนไลน์ เครื่องมือวิจัยประกอบด้วย 1) แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล 2) แบบประเมินภาวะสุขภาพจิต 3) แบบสอบถามด้านความวิตกกังวลต่อโรคโควิด 19 4) แบบประเมินกลยุทธ์ในการรับมือกับความเครียดแบบสั้นฉบับภาษาไทย 5) แบบประเมินความแข็งแกร่งและยืดหยุ่นของชีวิต และ 6) แบบประเมินการรับรู้การสนับสนุนทางสังคมแบบพหุมิติ มีความเชื่อมั่นโดยค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคเท่ากับ .93, .90, .92, .81, .81 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและการวิเคราะห์ถดถอยเชิงเส้นพหุคูณ

ผลการวิจัย กลุ่มตัวอย่างมีอายุเฉลี่ย 35.37 ปี (SD=7.35) ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 97.3) การศึกษาสูงสุดระดับปริญญาตรี (ร้อยละ 97.9) ไม่มีโรคประจำตัว (ร้อยละ 90.3) นับถือศาสนาพุทธ (ร้อยละ 94.7) สถานภาพโสด (ร้อยละ 77.0) จำนวนชั่วโมงการทำงาน/สัปดาห์อยู่ในช่วง 41-60 ชั่วโมง/ สัปดาห์ (ร้อยละ 91.2) อาศัยอยู่คนเดียว (ร้อยละ 70.8) ไม่ได้ปฏิบัติงานดูแลผู้ป่วยโควิด 19 โดยตรง (ร้อยละ 77.0) และเคยได้รับการอบรมด้านการป้องกันการติดเชื้อ (ร้อยละ 85.0) กลุ่มตัวอย่างมีภาวะซึมเศร้าร้อยละ 10.6 ภาวะวิตกกังวลร้อยละ 12.4 และความเครียดร้อยละ 9.7 กลยุทธ์ในการจัดการความเครียดสามารถทำนายภาวะซึมเศร้า ภาวะวิตกกังวล และความเครียด (β = .290, p<.05; β =.375, p<.05; β = .415, p<.05) ความแข็งแกร่งและยืดหยุ่นของชีวิตสามารถทำนายภาวะซึมเศร้าและความเครียด (β = -.203, p<.05; β = -.214, p < .05) ความกลัวที่จะติดเชื้อและกลัวที่จะแพร่เชื้อในครอบครัวรวมถึงการสนับสนุนทางสังคมสามารถทำนายภาวะซึมเศร้าได้ (β = .211, p<.05; β = -.267, p<.05)

ข้อเสนอแนะ ผลการวิจัยนี้สามารถนำไปใช้เป็นข้อมูลสำหรับผู้บริหารทางการพยาบาลในการพัฒนากลยุทธ์การป้องกันปัญหาสุขภาพจิตของพยาบาลในกรณีที่เกิดโรคระบาดหรือโรคติดเชื้ออุบัติใหม่ในอนาคต